Bomba tajności w Bundestagu: Miliardy dla Bundeswehry – koalicja rządowa wstrzymuje raporty zbrojeniowe! – Zdjęcie: Xpert.Digital
Nadzór parlamentarny pod ostrzałem: doniesienia o decyzji o zawieszeniu broni
Kontrowersyjna decyzja czarno-czerwonej koalicji rządzącej
Nowa koalicja rządząca CDU/CSU i SPD podjęła daleko idącą decyzję w Komisji Budżetowej Bundestagu, która spotkała się z ostrą krytyką ze strony partii opozycyjnych i ekspertów ds. polityki bezpieczeństwa. Większość CDU/CSU-SPD zdecydowała o natychmiastowym zawieszeniu kluczowych obowiązków sprawozdawczych w obszarze obronności i zbrojeń.
Kontrowersyjny środek dotyczy w szczególności najnowszego raportu o uzbrojeniu, a także innych raportów związanych z obronnością, w tym raportu Ministerstwa Obrony o przyspieszeniu i optymalizacji zakupów w Bundeswehrze oraz raportu o transferze sprzętu i wyposażenia Bundeswehry na Ukrainę. Decyzja ta została podjęta wbrew głosom wszystkich partii opozycyjnych, w tym AfD, Zielonych i Lewicy.
Kontekst obowiązków sprawozdawczych parlamentu
Sprawozdania, o których mowa, są tradycyjnie ważnymi instrumentami nadzoru parlamentarnego. Raport Ministerstwa Obrony Narodowej dotyczący uzbrojenia zazwyczaj koncentruje się na kluczowych projektach zbrojeniowych i stanowi platformę dialogu między ministerstwem a parlamentem. Regularne raportowanie umożliwia parlamentarzystom monitorowanie rozwoju sektora obronnego i sprawowanie nadzoru.
System parlamentarny Republiki Federalnej Niemiec opiera się na zasadzie armii parlamentarnej, zgodnie z którą Bundeswehra (niemieckie siły zbrojne) podlega demokratycznej kontroli ze strony Bundestagu (parlamentu federalnego). Kontrola ta obejmuje nie tylko uprawnienia budżetowe, ale także kompleksowe prawo do informacji o działalności sił zbrojnych i ich zaopatrzeniu. Komisja Budżetowa pełni funkcję najwyższego audytora rządu federalnego w ramach parlamentu i ma prawo do informacji o wszystkich inwestycjach obronnych przekraczających 25 milionów euro.
Nowa architektura finansowa obronności
Decyzja koalicji zapadła w określonym kontekście politycznym. Po rosyjskim ataku na Ukrainę Niemcy zainicjowały kompleksową reorganizację swojej polityki bezpieczeństwa, określaną mianem „punktu zwrotnego”. Obejmuje ona ogromne inwestycje w Bundeswehrę (niemieckie siły zbrojne), finansowane ze specjalnego funduszu w wysokości 100 miliardów euro, oraz stale rosnące budżety na obronę.
Zgodnie z obecnymi planami, budżet obronny ma wzrosnąć z około 52 mld euro w 2024 r. do 62,43 mld euro w 2025 r. Na 2025 r. na Bundeswehrę (niemieckie siły zbrojne) przeznaczono łącznie ponad 86 mld euro, uwzględniając środki z funduszu specjalnego. Kluczowe dane na nadchodzące lata przewidują dalsze drastyczne wzrosty: 82,69 mld euro w 2026 r., 93,35 mld euro w 2027 r., 136,48 mld euro w 2028 r. i 152,83 mld euro w 2029 r.
Te ogromne wzrosty wydatków są możliwe dzięki nowelizacji Ustawy Zasadniczej, która zwalnia wydatki na obronę z obowiązku przestrzegania hamulca zadłużenia. Minister Boris Pistorius sformułował tę nową priorytetyzację słowami: „Sytuacja zagrożenia ma pierwszeństwo przed stanem finansów”.
Nadaje się do:
Krytyka ze strony opozycji i obawy dotyczące przejrzystości
Opozycja ostro krytykuje zawieszenie obowiązku sprawozdawczości, uznając je za atak na nadzór parlamentarny. Sebastian Schäfer, rzecznik Partii Zielonych ds. polityki budżetowej, podsumował krytykę: „W związku z poprawkami do konstytucji zniesiono limit wydatków na obronę, a jednocześnie zniesiono wszelkie raporty. Koalicja nie ogranicza tu biurokracji, lecz dokonuje masowego demontażu kontroli parlamentarnej”.
Krytycy uważają moment podjęcia decyzji za szczególnie problematyczny. Pierwotnie uzgodniono, że kwestia, które raporty należy wyeliminować, zostanie poruszona dopiero na następnym posiedzeniu komisji, aby umożliwić obiektywną debatę na temat konieczności wprowadzenia indywidualnych obowiązków sprawozdawczych. Zamiast tego koalicja centroprawicowo-centrolewicowa niespodziewanie złożyła swój wniosek w środę po południu i przeforsowała go, pomimo oporu opozycji.
Dietmar Bartsch, rzecznik Partii Lewicy ds. polityki budżetowej, określił to podejście jako „bardzo, bardzo nietypowe” i skrytykował fakt, że żądania opozycji nie zostały zaakceptowane przez nową koalicję. Opozycja czuje się celowo trzymana w niewiedzy i ubolewa nad brakiem merytorycznej debaty na temat celu i konieczności indywidualnych obowiązków sprawozdawczych.
Problemy z zaopatrzeniem w broń
Zawieszenie obowiązku sprawozdawczego nastąpiło w czasie, gdy niemieckie siły zbrojne borykają się z poważnymi problemami w pozyskiwaniu sprzętu i broni. Badania pokazują, że wszystkie reformy mające na celu usprawnienie zakupów od czasu „punktu zwrotnego” w dużej mierze zawiodły. Eksperci krytykują fakt, że od 35 do 45 miliardów euro z funduszu specjalnego może zostać utracone z powodu nieefektywnych praktyk zakupowych.
Konkretne przykłady problemów z zamówieniami mnożą się: dostarczono tylko 58 850 z planowanych 72 200 kompletów odzieży bojowej; dostarczono tylko 81 000 z planowanych 105 000 kamizelek kuloodpornych i bielizny chroniącej przed odłamkami; a do Bundeswehry (niemieckich sił zbrojnych) dotarło tylko 62 684 z zamówionych 82 596 hełmów bojowych. Problemy te przypisuje się bankructwom dostawców, niezwykle wysokiemu wskaźnikowi absencji chorobowej oraz problemom z jakością.
Szczególnie spektakularny przypadek dotyczył nowych radiotelefonów cyfrowych firmy Rohde & Schwarz o wartości 1,3 miliarda euro, z których część jest niekompatybilna z typami pojazdów Bundeswehry, a ich moc baterii jest niewystarczająca do działania radia. Takie wpadki rodzą fundamentalne pytania o koordynację i efektywność procesów zaopatrzeniowych.
Minister obrony Pistorius pod presją
Minister obrony Boris Pistorius, jedyny minister z poprzedniej koalicji, który pozostał w nowym gabinecie Merza, zmaga się z rosnącą presją. Choć początkowo cieszył się wysokim poparciem w sondażach i był uważany za „najpopularniejszego polityka Niemiec”, krytyka jego pracy na tym stanowisku narasta.
Pistorius, który jest ministrem obrony od stycznia 2023 roku, stanowczo opowiadał się za modernizacją Bundeswehry i wyraził ubolewanie do członków niemieckich sił zbrojnych w liście otwartym dotyczącym – jego zdaniem – niezadowalającego planowania budżetowego. Jednak jego wysiłki na rzecz modernizacji Bundeswehry są przyćmiewane przez ciągłe problemy z zaopatrzeniem.
Od momentu objęcia urzędu minister niechętnie ujawniał swoje kompetencje, podając konkretne liczby, co stawia niedawną decyzję o zawieszeniu obowiązku sprawozdawczego w szczególnym świetle. Sprawozdania dotyczące uzbrojenia, które nie będą już składane, zazwyczaj dostarczałyby szczegółowych informacji na temat efektywności wydatków, za które odpowiada.
Zobowiązania międzynarodowe i pomoc dla Ukrainy
Równolegle ze zniesieniem obowiązku raportowania, Niemcy znacząco zwiększyły wsparcie wojskowe dla Ukrainy. Podczas wizyty ukraińskiego ministra obrony Pistorius zadeklarował pomoc dla Ukrainy w wysokości około pięciu miliardów euro. Środki te mają być przeznaczone między innymi na finansowanie produkcji systemów uzbrojenia dalekiego zasięgu na samej Ukrainie.
Niemcy dostarczają Ukrainie również dodatkowe systemy obrony powietrznej, amunicję, systemy uzbrojenia lądowego i broń strzelecką. Wśród dostarczonych systemów znajduje się ponad 1100 naziemnych systemów radarowych oraz dodatkowe systemy rakiet ziemia-powietrze IRIS-T. Te rozległe dostawy uzbrojenia mają miejsce w kontekście nasilonych ataków Rosji na ukraińską infrastrukturę.
Jednak brak sprawozdań na temat „przekazywania sprzętu i sprzętu Bundeswehry Ukrainie” utrudnia parlamentowi nadzorowanie i ocenę rozmiaru oraz wpływu tego wsparcia.
Hub dla bezpieczeństwa i obrony - porady i informacje
Hub dla bezpieczeństwa i obrony - obraz: xpert.digital
Centrum bezpieczeństwa i obrony oferuje uzasadnione porady i aktualne informacje w celu skutecznego wspierania firm i organizacji w wzmocnieniu ich roli w europejskiej polityce bezpieczeństwa i obrony. W bliskim związku z grupą roboczą SME Connect promuje w szczególności małe i średnie firmy (MŚP), które chcą jeszcze bardziej zwiększyć swoją innowacyjną siłę i konkurencyjność w dziedzinie obrony. Jako centralny punkt kontaktu, centrum tworzy decydujący pomost między MŚP a europejską strategią obrony.
Nadaje się do:
Redukcja biurokracji czy utrata władzy? Parlament traci wgląd w wydatki na obronę
Wyzwania strukturalne kontroli parlamentarnej
Decyzja koalicji centroprawicowo-centrolewicowej rodzi fundamentalne pytania dotyczące przyszłości parlamentarnego nadzoru nad sektorem obronnym. W Niemczech tradycyjnie istniał silny system parlamentarnego nadzoru nad siłami zbrojnymi, sprawowany przez Komisarza Parlamentarnego ds. Sił Zbrojnych. Komisarz pełni funkcję organu pomocniczego Bundestagu w zakresie nadzoru parlamentarnego i odpowiada za ochronę podstawowych praw żołnierzy.
Ustawa Zasadnicza przyznaje Bundestagowi szczególne uprawnienia w zakresie parlamentarnego nadzoru nad siłami zbrojnymi, w tym uprawnienia budżetowe i kompleksowe prawo do informacji. Nadzór ten ma mieć charakter zarówno prewencyjny, w sensie uprzedniej interwencji, jak i ciągły, w tym również po jej zakończeniu. Zawieszenie kluczowych obowiązków sprawozdawczych znacząco osłabia te mechanizmy nadzoru.
Eksperci ostrzegają, że integracja niemieckich sił zbrojnych ze strukturami międzynarodowymi już teraz wywiera presję na parlamentarne mechanizmy nadzoru. Niedawna decyzja o złagodzeniu wymogów sprawozdawczych wzmacnia ten trend i może prowadzić do dalszego osłabienia demokratycznej kontroli nad siłami zbrojnymi.
Kontrola eksportu broni i przejrzystość
Kolejnym kluczowym aspektem obniżonych wymogów sprawozdawczych jest kontrola eksportu broni. W przełomowym orzeczeniu z 2014 roku Federalny Trybunał Konstytucyjny orzekł, że rząd federalny ma obowiązek informowania parlamentarzystów o zatwierdzeniu przez Federalną Radę Bezpieczeństwa konkretnej umowy eksportowej dotyczącej broni.
Jednak pod przewodnictwem Partii Zielonych, Federalne Ministerstwo Gospodarki i Energii już ograniczyło przejrzystość niemieckiego eksportu broni. Pomimo dużego wolumenu niemieckiego eksportu broni, do Bundestagu dotarło zaledwie osiem listów z decyzjami eksportowymi. Obietnice dotyczące terminowego raportowania eksportu broni również nie zostały dotrzymane.
W swoim raporcie na temat eksportu broni z 2023 roku Wspólna Konferencja Kościoła i Rozwoju (GKKE) krytykuje niemiecki rząd za to, że w kwestii przejrzystości poczynił więcej kroków wstecz niż naprzód. Organizacja wzywa rząd do ponownego przedstawienia rocznego raportu na temat eksportu broni przed przerwą letnią, zgodnie z tradycją poprzedniej wielkiej koalicji.
Redukcja biurokracji jako uzasadnienie
Koalicja CDU/CSU i SPD uzasadnia swoje podejście dążeniem do redukcji biurokracji. W istocie, redukcja biurokracji jest kluczowym priorytetem nowego rządu federalnego. Umowa koalicyjna przewiduje opracowanie programu modernizacyjnego do końca 2025 roku oraz natychmiastowe uruchomienie programu mającego na celu odciążenie obywateli i przedsiębiorstw.
Badania pokazują, że nadmierna biurokracja kosztuje Niemcy nawet 146 miliardów euro rocznie w postaci utraconej produkcji gospodarczej. Cyfryzacja administracji postępuje powoli, a około połowa firm wystawia cyfryzacji administracji publicznej ocenę niedostateczną (5 lub 6).
Wątpliwe jest jednak, czy zawieszenie sprawozdań służących nadzorowi parlamentarnemu można rzeczywiście uznać za znaczącą redukcję biurokracji. Choć sprawozdania te rzeczywiście generują dodatkową pracę dla ministerstw, pełnią one ważną funkcję demokratyczną. Ich wyeliminowanie oznacza nie tylko mniej biurokracji, ale także mniejszą przejrzystość i rozliczalność.
Wpływ na negocjacje budżetowe
Decyzja o zawieszeniu obowiązku sprawozdawczego ma bezpośredni wpływ na obrady budżetowe. Komisja Budżetowa Bundestagu musi zazwyczaj zatwierdzić każdy kontrakt na zakup uzbrojenia o wartości przekraczającej 25 milionów euro. Jednak bez odpowiednich sprawozdań posłowie nie mają dostępu do kluczowych informacji dla swoich decyzji.
Już w grudniu 2024 roku Komitet Budżetowy zatwierdził projekty zbrojeniowe o wartości ponad 20 miliardów euro. Wśród zatwierdzonych projektów znalazły się cztery dodatkowe okręty podwodne typu 212 CD o wartości 4,7 miliarda euro, a także szereg innych projektów dla Marynarki Wojennej, Wojsk Lądowych i Sił Powietrznych. Decyzje te zostały podjęte za poprzedniego rządu i były w pełni raportowane.
Nowa praktyka ograniczania wymogów sprawozdawczych może negatywnie wpłynąć na jakość decyzji parlamentarnych. Posłowie dysponują mniejszą ilością informacji pozwalających ocenić konieczność i skuteczność planowanych wydatków na obronność.
Porównania i standardy międzynarodowe
W porównaniu z innymi krajami, Niemcy mają stosunkowo silne mechanizmy nadzoru parlamentarnego nad swoimi siłami zbrojnymi. Głównym uprawnieniem Bundestagu jest zatwierdzanie lub odrzucanie rozmieszczenia niemieckich sił zbrojnych za granicą. Uprawnienie to wynika z orzeczenia Federalnego Trybunału Konstytucyjnego z 1994 roku.
Pojawiły się już jednak propozycje uelastycznienia parlamentarnych mechanizmów autoryzacji, aby poprawić udział niemieckich sił zbrojnych w sojuszniczych lub europejskich zintegrowanych porozumieniach wojskowych. Inicjatywy te nie były dotychczas kontynuowane, ale pokazują, że tendencja do łagodzenia kontroli parlamentarnej jest widoczna również w innych obszarach.
Obecna decyzja o zmniejszeniu wymogów sprawozdawczych wpisuje się w tę tendencję i może zbliżyć Niemcy do standardów kontroli obowiązujących w innych krajach, w których tradycyjnie obowiązują słabsze mechanizmy nadzoru parlamentarnego.
Perspektywy na przyszłość i możliwe konsekwencje
Długoterminowe konsekwencje zawieszenia raportów o broni nie są jeszcze w pełni przewidywalne. Opozycja już zapowiedziała, że nie zaakceptuje tej decyzji bez walki. Możliwe, że poszczególni posłowie lub grupy parlamentarne będą próbować uzyskać niezbędne informacje za pośrednictwem innych instrumentów parlamentarnych, takich jak pytania pisemne i ustne.
Decyzja ta może mieć również reperkusje dla debaty publicznej na temat wydatków na obronność. Bez regularnych raportów na temat projektów zbrojeniowych i ich postępów, mediom, ekspertom i opinii publicznej będzie trudniej ocenić skuteczność ogromnych inwestycji w niemieckie siły zbrojne.
Brak informacji o pomocy dla Ukrainy może mieć szczególnie poważne konsekwencje. Niemieckie wsparcie dla Ukrainy jest ważnym elementem polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, a opinia publiczna ma uzasadniony interes w informowaniu o zakresie i charakterze tej pomocy.
Potrzeba reformy zamówień publicznych
Problemy z zaopatrzeniem niemieckich sił zbrojnych nie są niczym nowym, ale pogłębiły się wraz z „punktem zwrotnym” w polityce wojskowej i gwałtownym wzrostem wydatków. Federalna ustawa o przyspieszeniu zaopatrzenia sił zbrojnych, uchwalona w 2022 roku, miała przynieść poprawę, ale w praktyce nadal widoczne są poważne niedociągnięcia.
Prezes Federalnego Urzędu ds. Wyposażenia, Technologii Informatycznych i Wsparcia Technicznego Bundeswehry (BAAINBw), Annette Lehnigk-Emden, zarzuca przemysłowi zbrojeniowemu brak chęci do wystarczająco szybkiego zwiększenia produkcji. Jednocześnie krytykuje fakt, że przemysł ten boryka się niekiedy z większymi ograniczeniami biurokratycznymi niż sama Bundeswehra. Te wzajemne oskarżenia między ministerstwem a przemysłem uwypuklają strukturalne problemy systemu.
Eksperci wzywają do gruntownej reformy zamówień publicznych. Frank Sauer z Instytutu Strategii i Przewidywania Metis nazywa system „skostniałym” i podkreśla pilną potrzebę reformy. Jednak bez przejrzystego raportowania trudniej będzie ocenić konieczność i skuteczność takich reform.
Nadaje się do:
Legitymacja demokratyczna i zaufanie
Raporty o zawieszeniu broni podnoszą fundamentalne pytania o demokratyczną legitymację ogromnych wydatków na obronność. W demokracji parlamentarnej duże programy wydatków rządowych powinny podlegać stałemu nadzorowi parlamentarnemu i debacie publicznej.
„Punkt zwrotny” w niemieckiej polityce bezpieczeństwa był reakcją na zmieniający się krajobraz zagrożeń, w szczególności na rosyjski atak na Ukrainę. Ta reorganizacja cieszyła się szerokim poparciem politycznym i społecznym. Jednak poparcie to może być utrzymane tylko wtedy, gdy opinia publiczna będzie nadal informowana o wykorzystaniu znacznych środków finansowych.
Zaufanie do efektywności wydatków rządowych jest kluczowym czynnikiem legitymizacji demokratycznej. Bez przejrzystego raportowania postępów i problemów projektów obronnych, zaufanie to jest zagrożone. Problemy z zamówieniami, które stają się coraz bardziej widoczne, pogłębiają to ryzyko.
Decyzja koalicji centroprawicowo-centrolewicowej o zawieszeniu kluczowych wymogów sprawozdawczych w sektorze obronnym stanowi zatem coś więcej niż tylko środek administracyjny mający na celu ograniczenie biurokracji. Dotyka ona fundamentalnych kwestii demokracji parlamentarnej, podziału władzy oraz mechanizmów kontroli i równowagi władzy państwowej. Długofalowe konsekwencje tej decyzji będą w dużej mierze zależeć od tego, czy uda się opracować alternatywne mechanizmy przejrzystości i nadzoru, czy też doprowadzi ona do trwałego osłabienia demokratycznego nadzoru nad jednym z najważniejszych obszarów działalności rządu.
Nadaje się do:
- Niemcy jako centrum logistyki wojskowej: Nato New Force Model: Massive Troops jako nowa rzeczywistość
- Logistyka obrony: Kluczowa rola Niemiec w strategii NATO-AI i roboty mogą rozwinąć Bundeswehr
Porady - Planowanie - wdrożenie
Markus Becker
Chętnie będę Twoim osobistym doradcą.
Szef rozwoju biznesu
Przewodniczący SME Connect Defense Group
Twój globalny partner w zakresie marketingu i rozwoju biznesu
☑️Naszym językiem biznesowym jest angielski lub niemiecki
☑️ NOWOŚĆ: Korespondencja w Twoim języku narodowym!
Konrad Wolfenstein
Chętnie będę służyć Tobie i mojemu zespołowi jako osobisty doradca.
Możesz się ze mną skontaktować wypełniając formularz kontaktowy lub po prostu dzwoniąc pod numer +49 89 89 674 804 (Monachium) . Mój adres e-mail to: wolfenstein ∂ xpert.digital
Nie mogę się doczekać naszego wspólnego projektu.
