Podwójne zastosowanie: broń czy narzędzie? Fascynująca podwójna technologia, która przyniosła Niemcom miliardy

### Z Zatoki Perskiej na pole bitwy: Jak VW, Conti i spółka podbijają teraz przemysł zbrojeniowy ### Gorączka złota po punkcie zwrotnym: Dlaczego nawet producenci maszyn drukarskich stawiają teraz na czołgi ### Nowe gwiazdy miliarderów w Niemczech: Prawie nikt nie zna tych startupów zajmujących się obronnością ### Sztuczna inteligencja na wojnie: Jak niemieckie firmy, takie jak Helsing, rewolucjonizują technologię wojskową ###

Cichy boom: Eksplozja niemieckiego przemysłu – i zmiana naszej gospodarki na zawsze

Niemiecki krajobraz gospodarczy przechodzi transformację. Podczas gdy tradycyjne gałęzie przemysłu zmagają się z niepewnością, jeden sektor przeżywa prawdziwy rozkwit: sektor produktów podwójnego zastosowania. Coraz więcej firm odkrywa lukratywny biznes technologii i produktów, które mogą być wykorzystywane zarówno do celów cywilnych, jak i wojskowych. Ten rozwój ma nie tylko wymiar ekonomiczny, ale także strategiczny, wykraczający daleko poza Niemcy.

Termin „podwójne zastosowanie” odnosi się do towarów, w tym oprogramowania i technologii, które mają dwojakie zastosowanie. Mogą być wykorzystywane zarówno do celów pokojowych, cywilnych, jak i wojskowych lub związanych z bezpieczeństwem. Ta elastyczność czyni je szczególnie cennymi w czasach, gdy granice między innowacjami cywilnymi a zastosowaniami wojskowymi coraz bardziej się zacierają.

Eksplozywny wzrost rynku

Liczby mówią same za siebie: europejski rynek towarów podwójnego zastosowania gwałtownie się rozwinął w ostatnich latach. Podczas gdy łączna wartość zatwierdzonego eksportu wyniosła 31 mld euro w latach 2019 i 2020, do 2022 roku wzrosła do imponującego poziomu 57,3 mld euro. Stanowi to wzrost o ponad 84% w ciągu zaledwie dwóch lat i obecnie stanowi dwa procent całego europejskiego eksportu.

Ten dramatyczny rozwój znajduje również odzwierciedlenie w niemieckich wynikach eksportowych. Niemcy stały się wiodącym eksporterem towarów podwójnego zastosowania w Europie i odnotowują stały wzrost sprzedaży w tym sektorze. Na szczególną uwagę zasługuje koncentracja na sektorach technologii o wysokiej wartości, takich jak telekomunikacja, bezpieczeństwo informacji i kryptoanaliza, które same w sobie stanowią 45% całkowitej wartości.

Najważniejszymi rynkami eksportowymi są Stany Zjednoczone (24%) i Chiny (19%). Ten podział pokazuje, jak niemieckie technologie podwójnego zastosowania wpływają na napięcia w globalnej polityce mocarstw, stając się tym samym instrumentem rozważań nad strategią gospodarczą.

Kapitał wysokiego ryzyka odkrywa sektor obronny

Równolegle z boomem eksportowym, krajobraz finansowy również przeżywa rewolucję. Rynek kapitału wysokiego ryzyka dla startupów z branży technologii podwójnego zastosowania i obronności przeszedł fundamentalną przemianę. Niemcy odnotowały inwestycje w tym sektorze na poziomie miliarda dolarów amerykańskich od 2018 roku, co plasuje je na czele rankingu w Europie. Dla porównania, w USA w tym samym okresie inwestycje wyniosły 130 miliardów dolarów amerykańskich, co podkreśla skalę amerykańskiego rynku.

Na szczególną uwagę zasługuje rozwój sytuacji w 2024 roku, kiedy niemiecki sektor technologii obronnych osiągnął wolumen inwestycji na poziomie nieco ponad 800 milionów euro. Dane te podkreślają rosnące zaufanie inwestorów do przyszłej rentowności tego sektora. W swoim raporcie „Trendy na rynku kapitału wysokiego ryzyka” (Venture Capital Market Trends), Bank of Warwickshire (KfW) prognozuje dalsze silne możliwości wzrostu w obszarze cyberbezpieczeństwa i technologii podwójnego zastosowania w 2025 roku, na co wpływ będzie miała obecna sytuacja geopolityczna na rynku.

Inwestorzy dostrzegają znaczące możliwości wzrostu, szczególnie w obszarach sztucznej inteligencji, cyberbezpieczeństwa i technologii podwójnego zastosowania. Ponad połowa niemieckich inwestorów venture capital objętych badaniem spodziewa się bardzo dużych możliwości wzrostu w obszarze cyberbezpieczeństwa, a entuzjazm dla sztucznej inteligencji również wydaje się niesłabnąć.

Niemieccy mistrzowie podwójnego zastosowania: od startupów do globalnych korporacji

Nowi jednorożcy technologii obronnych

Niemcy mają już na swoim koncie dwa imponujące sukcesy w sektorze technologii obronnych. Monachijska firma Helsing w ciągu zaledwie kilku lat stała się jednym z najcenniejszych europejskich startupów w branży technologii obronnych. Założona w 2021 roku przez Torstena Reila, Niklasa Köhlera i Gundberta Scherfa, firma koncentruje się na możliwościach sztucznej inteligencji w sektorach bezpieczeństwa i obronności.

Helsing może pochwalić się imponującym sukcesem dzięki podejściu stawiającemu oprogramowanie na pierwszym miejscu. Firma opracowuje systemy fuzji danych w czasie rzeczywistym do zastosowań wojskowych, które łączą czujniki z czołgów, dronów i samolotów odrzutowych, zapewniając żołnierzom krystalicznie czystą świadomość sytuacyjną, nawet w najtrudniejszych warunkach, takich jak awaria GPS czy walka elektroniczna.

Dzięki takim produktom jak oprogramowanie Altra, Cirra i pilot Centaur AI, Helsing ugruntował swoją pozycję kluczowego dostawcy rozwiązań AI dla europejskich sił zbrojnych. Firma opracowała również własne platformy sprzętowe, w tym platformy dronów HF-1 i HX-2 oraz autonomicznego drona podwodnego SG-1 Fathom.

Imponująca runda finansowania w wysokości 600 milionów euro w czerwcu 2025 roku przyniosła firmie wycenę na poziomie 12 miliardów euro i uczyniła z Helsing tzw. dziesięciorożca. Inwestorzy tacy jak Prima Materia, Lightspeed Ventures, Accel i General Catalyst podkreślają międzynarodowe zaufanie do niemieckiego startupu technologicznego z branży obronnej.

Drugim niemieckim „jednorożcem” w dziedzinie technologii obronnych jest Quantum Systems z siedzibą w Gilching w Górnej Bawarii. Założona w 2015 roku firma przekształciła się z niszowego dostawcy dronów pionowego startu i lądowania w globalnie pożądanego gracza. Bezzałogowe systemy firmy, wyposażone w wspomagane sztuczną inteligencją rozpoznawanie obrazu i łączenie sensorów, są obecnie wykorzystywane w siłach zbrojnych Niemiec, Wielkiej Brytanii, Australii i Ukrainy.

Quantum Systems osiągnęło wycenę jednorożca na poziomie ponad miliarda dolarów amerykańskich w 2025 roku dzięki rundzie finansowania o wartości 310 milionów euro. Firma zatrudnia około 450 osób i posiada biura w Los Angeles, Australii, na Ukrainie i w Bukareszcie, a także planuje dalszą ekspansję na rynek hiszpański.

Drony Quantum Systems łączą w sobie długi czas lotu z możliwością pionowego startu i lądowania, co czyni je idealnymi do misji rozpoznawczych bez pasów startowych. Firma nawiązała strategiczne sojusze z firmami takimi jak Hensoldt w celu opracowywania zintegrowanych rozwiązań sensorycznych.

Tradycyjni giganci zbrojeniowi jako pionierzy podwójnego zastosowania

Oprócz nowo powstających startupów, również ugruntowane niemieckie firmy zbrojeniowe stały się znaczącymi graczami w sektorze produktów podwójnego zastosowania. Rheinmetall jest liderem niemieckiego przemysłu zbrojeniowego ze sprzedażą na poziomie około 7,2 miliarda euro w 2023 roku.

Firma z Düsseldorfu nie jest już wyłącznie dostawcą sprzętu obronnego. Rheinmetall produkuje również różnorodne komponenty samochodowe i generuje około 65% swoich przychodów w segmencie obronnym. Jej portfolio obejmuje opancerzone pojazdy gąsienicowe, broń i amunicję, systemy ochrony oraz systemy obrony powietrznej.

Na szczególną uwagę zasługuje wejście Rheinmetalla w technologie przyszłości. Firma osiągnęła przełom technologiczny dzięki czołgowi KF51 Panther, który integruje zaawansowane technologie, takie jak armata gładkolufowa kal. 130 mm, systemy aktywnej ochrony oraz najnowocześniejsze systemy dowodzenia i informacji.

W dziale rozwiązań elektronicznych Rheinmetall dokonuje znaczących postępów w technologii dronów, pracując nad taktycznymi dronami rozpoznawczymi i systemami obrony przeciwlotniczej. We współpracy z MBDA Niemcy, firma opracowała system uzbrojenia laserowego o wysokiej energii, który został pomyślnie przetestowany i otwiera nowe możliwości w zakresie obrony powietrznej.

Hensoldt AG ugruntował swoją pozycję jako grupa technologiczna w sektorze obronności i bezpieczeństwa, koncentrując się na najnowocześniejszych czujnikach i systemach elektronicznych do zastosowań wojskowych i cywilnych. Firma dzieli swoją podstawową działalność na cztery główne obszary: systemy radarowe i czujniki, walka elektroniczna i awionika, systemy optoelektroniczne oraz obsługa i wsparcie klienta.

Firma Hensoldt poczyniła znaczące postępy w technologii radarowej. Doskonałym przykładem jest opracowanie systemu radarowego MIMO dla niekontrolowanej przestrzeni powietrznej, który wykorzystuje sztuczną inteligencję do dynamicznego reagowania na zmieniające się warunki środowiskowe. Technologia ta umożliwia czujnikowi radarowemu wirtualne zwiększenie apertury odbioru sygnału bez zmiany rozmiaru fizycznej anteny.

Firma opracowuje również najnowocześniejsze noktowizory, dalmierze laserowe i optoelektroniczne systemy celownicze. Technologie te znajdują zastosowanie nie tylko w wojsku, ale także w celach cywilnych, na przykład w asyście osób niedowidzących.

Airbus Defence and Space reprezentuje europejskie podejście do technologii podwójnego zastosowania. Firma jest zaangażowana w kilka dużych europejskich projektów obronnych, w tym w Future Combat Air System (FCAS), obecnie największy projekt obronny w swojej klasie, którego celem jest połączenie samolotów bojowych, pocisków kierowanych i samolotów autonomicznych w sieć.

Jako producent rakiety nośnej Ariane i różnych modeli satelitów, Airbus jest znaczącym graczem na rynku satelitów wojskowych. Firma aktywnie pracuje nad połączeniem swojej działalności kosmicznej z innymi europejskimi graczami, takimi jak Thales i Leonardo, tworząc strategiczny sojusz w sektorze kosmicznym.

Hub dla bezpieczeństwa i obrony – obraz: xpert.digital

Centrum bezpieczeństwa i obrony oferuje uzasadnione porady i aktualne informacje w celu skutecznego wspierania firm i organizacji w wzmocnieniu ich roli w europejskiej polityce bezpieczeństwa i obrony. W bliskim związku z grupą roboczą SME Connect promuje w szczególności małe i średnie firmy (MŚP), które chcą jeszcze bardziej zwiększyć swoją innowacyjną siłę i konkurencyjność w dziedzinie obrony. Jako centralny punkt kontaktu, centrum tworzy decydujący pomost między MŚP a europejską strategią obrony.

Nadaje się do:

• Obrona grupy roboczej SME Connect – Wzmocnienie MŚP w obronie europejskiej

Grupy przemysłowe odkrywają biznes obronny

Wielka zmiana tradycyjnych firm

Przełom w niemieckiej polityce bezpieczeństwa wywołał niezwykłą reakcję łańcuchową w niemieckim krajobrazie przemysłowym. Firmy, które przez dekady produkowały wyłącznie na potrzeby rynku cywilnego, nagle odkrywają lukratywny biznes zbrojeniowy jako nowy obszar działalności.

Volkswagen, największy niemiecki producent samochodów, oficjalnie potwierdził plany wejścia do przemysłu obronnego. Prezes Oliver Blume ogłosił, że biorąc pod uwagę obecną sytuację globalną, rozważają wejście do przemysłu obronnego. Prezes Rheinmetall, Armin Papperger, opisał zakład VW w Osnabrück jako doskonale nadający się do przestawienia na produkcję wojskową, w szczególności bojowych wozów piechoty.

Zakład, który wcześniej produkował kabriolety i pojazdy w małych seriach, mógłby potencjalnie zostać przekształcony w zakład produkujący pojazdy wojskowe. Rheinmetall interesuje się również innymi zakładami VW, takimi jak Drezno. Ta inwestycja pokazuje, jak zwiększone wydatki na obronność stwarzają nowe możliwości biznesowe dla firm, które wcześniej nie miały kontaktu z sektorem zbrojeniowym.

Heidelberger Druckmaschinen był jedną z pierwszych tradycyjnych grup przemysłowych, które weszły na rynek obronny. Firma nawiązała strategiczne partnerstwo z firmą zbrojeniową Vincorion, w ramach którego Heidelberger Druck będzie dostarczać systemy sterowania i dystrybucji energii do zastosowań wojskowych.

Dla Heideldruck jest to pierwszy projekt w sektorze obronnym. Prezes Jürgen Otto podkreślił, że przemysł obronny oferuje obecnie ogromny potencjał dla firm poszukujących możliwości wejścia w nowe obszary biznesowe na szybko rozwijających się rynkach. Firma planuje ogłosić do końca roku trzy do czterech kolejnych partnerstw w sektorze obronnym.

Dział przemysłowy, obejmujący sektor obronny, ma generować co najmniej 100 milionów euro przychodów w ciągu najbliższych trzech lat, z czego znaczną część będzie pochodzić z sektora obronnego. Ogłoszenie to doprowadziło do gwałtownego wzrostu ceny akcji Heideldruck o ponad 36 procent.

Continental, jeden z największych niemieckich dostawców motoryzacyjnych, nawiązuje obecnie współpracę z Rheinmetall i wykorzystuje zakłady wcześniej wykorzystywane w przemyśle motoryzacyjnym do celów obronnych. Firma produkuje komponenty do uzbrojenia i wykorzystuje swoją wiedzę technologiczną z sektora motoryzacyjnego do zastosowań wojskowych.

ZF Friedrichshafen oferuje swoje zakłady specjalnie do produkcji obronnej i konwersji wojskowych systemów napędowych. Firma wykorzystuje swoje doświadczenie w technologii przekładni i napędów dla pojazdów i systemów wojskowych.

Trumpf, szwabska firma inżynieryjno-mechaniczna, po raz pierwszy koncentruje się na rozwoju i produkcji broni laserowej do obrony za pomocą dronów. To wejście w zaawansowaną technologię wojskową pokazuje, jak zorientowane na technologię firmy średniej wielkości otwierają również nowe obszary działalności w sektorze obronnym.

Firmy technologiczne jako podmioty o podwójnym zastosowaniu

Siemens, jedna z największych niemieckich firm technologicznych, jest zaufanym partnerem w sektorze obronnym od ponad 140 lat. Firma oferuje systemy PLM specjalnie dla przemysłu obronnego, systemy monitoringu, takie jak Siveillance, oraz wsparcie inżynieryjne dla systemów wbudowanych w sektorze morskim.

Siemens dostarczył ponad 150 okrętów podwodnych krajom NATO, Niemcom i innym zaprzyjaźnionym państwom oraz współpracuje z IBM w ramach Projektu Hercules, mającego na celu modernizację systemów informatycznych Bundeswehry. Firma prowadzi również dedykowane centrum badawcze poświęcone wyłącznie technologiom podwójnego zastosowania, robotyce i sztucznej inteligencji.

SAP, niemiecka firma programistyczna, opracowuje rozwiązania IT specjalnie dostosowane do potrzeb wojska. Jej portfolio obejmuje oprogramowanie do zarządzania kosztami, materiałami i świadomością sytuacyjną, a także specjalistyczne rozwiązania dla sektora obronnego i bezpieczeństwa.

BASF, największa firma chemiczna na świecie, dostarcza powłoki i tworzywa sztuczne o podwójnym zastosowaniu, wyraźnie wskazując na ich zalety w różnych zastosowaniach wojskowych. Firma wykorzystuje swoją wiedzę specjalistyczną w dziedzinie materiałoznawstwa zarówno do celów cywilnych, jak i wojskowych.

Siła napędowa innowacji w biotechnologii

Biotechnologia stała się jedną z najważniejszych dziedzin podwójnego zastosowania. Niemcy wdrażają unijne kontrole podwójnego zastosowania poprzez Ustawę o handlu zagranicznym i płatnościach oraz Rozporządzenie w sprawie handlu zagranicznym i płatności, a za wydawanie zezwoleń i egzekwowanie przepisów odpowiada Federalny Urząd ds. Gospodarki i Kontroli Eksportu.

Nowy niemiecki rząd koalicyjny postrzega biotechnologię jako jedną z kluczowych branż, które wpłyną na niemiecką gospodarkę w nadchodzących latach i zobowiązał się do znacznych inwestycji w tym sektorze. Wiele osiągnięć biotechnologicznych, takich jak inżynieria genetyczna czy badania nad patogenami, ma z natury podwójne zastosowanie.

Do towarów kontrolowanych zaliczają się niektóre patogeny, toksyny, sekwencje genetyczne służące do produkcji niebezpiecznych substancji czynnych, techniki edycji genów, takie jak CRISPR-Cas, oraz sprzęt, taki jak fermentatory lub suszarki liofilizacyjne, które można przystosować do nielegalnej produkcji czynników biologicznych.

Ryzyko to dodatkowo pogłębia rosnąca dostępność zaawansowanych biotechnologii, globalny upowszechnianie wiedzy oraz digitalizacja procesów badawczych. Zmiany te stawiają nowe wyzwania przed kontrolą eksportu, tradycyjnie ukierunkowaną na dobra materialne.

Sztuczna inteligencja jako kluczowa technologia podwójnego zastosowania

Sztuczna inteligencja stała się jedną z najważniejszych technologii podwójnego zastosowania. Niemieckie firmy intensywnie inwestują w rozwiązania oparte na sztucznej inteligencji, które mają zastosowanie zarówno cywilne, jak i wojskowe. Na przykład Bundeswehra prowadzi innowacyjne laboratorium sztucznej inteligencji w Batalionie Walki Elektronicznej 912, specjalizujące się w integracji sztucznej inteligencji w kontekście wojskowym.

Wbudowana sztuczna inteligencja (AI), która jest bezpośrednio zintegrowana z systemami sprzętowymi lub programowymi, umożliwia autonomiczne działanie i podejmowanie decyzji w czasie rzeczywistym bez połączenia z internetem. Systemy te są coraz częściej wykorzystywane w bezpieczeństwie cywilnym i obronie wojskowej do wykrywania, śledzenia i identyfikacji zagrożeń.

W sektorze obronnym sztuczna inteligencja jest coraz częściej wykorzystywana w myśliwcach, dronach, śmigłowcach i okrętach wojennych. Dzięki precyzyjnej analizie pikseli, sztuczna inteligencja umożliwia precyzyjną interpretację obrazu i wspiera podejmowanie decyzji w trudnych warunkach, takich jak niesprzyjająca pogoda czy duże odległości.

Systemy takie jak Guardion zbierają i analizują dane z różnych czujników w czasie rzeczywistym, aby wykrywać zagrożenia, takie jak ataki dronów, i automatycznie inicjować środki zaradcze. Palantir jest używany przez różne armie na całym świecie i analizuje ogromne ilości danych z różnych źródeł, wspierając proces podejmowania decyzji.

Regulacje i wyzwania

Gwałtowny rozwój sektora produktów podwójnego zastosowania stwarza poważne wyzwania regulacyjne. Unia Europejska stworzyła nowe ramy prawne w rozporządzeniu 2021/821, które jest regularnie aktualizowane. Najnowsza aktualizacja załącznika I weszła w życie 8 listopada 2024 r.

Niemcy znacząco rozszerzyły listę towarów podwójnego zastosowania zarejestrowanych w kraju w ramach 21. rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie handlu zagranicznego i płatności. Liczne towary nowych technologii zostały dodane do sekcji B listy eksportowej i obecnie podlegają licencjonowaniu.

Ten rozwój sytuacji uwypukla napięcie między promowaniem innowacji a interesami bezpieczeństwa. Firmy muszą natychmiast sprawdzić, czy ich eksportowane towary podlegają obecnie wymogom licencyjnym. Komisja Europejska wyraziła już w 2021 roku obawy, że kontrole krajowe mogą doprowadzić do powstania mozaiki różnych systemów kontroli eksportu.

Międzynarodowy wymiar i znaczenie geopolityczne

Niemiecki sektor produktów podwójnego zastosowania działa w coraz bardziej złożonym otoczeniu geopolitycznym. Głównymi odbiorcami niemieckich produktów podwójnego zastosowania są Stany Zjednoczone i Chiny, co naraża niemieckich eksporterów na zwiększone ryzyko.

Nowa administracja Trumpa mogłaby nałożyć cła na import z UE lub zaostrzyć amerykańskie kontrole reeksportu, co mogłoby poważnie wpłynąć na unijnych eksporterów. Jednocześnie europejskie organy regulacyjne mogłyby również przyjąć bardziej restrykcyjne praktyki zatwierdzania eksportu do Chin.

NATO zainicjowało fundusz kapitału podwyższonego ryzyka o wartości miliarda euro, aby sfinansować powiązane technologie, podkreślając strategiczne znaczenie tego sektora. Ten krok pokazuje, jak technologie podwójnego zastosowania stają się narzędziem geopolityki.

Perspektywy na przyszłość i potencjał wzrostu

Perspektywy dla niemieckiego sektora technologii podwójnego zastosowania są niezwykle pozytywne. Niemieccy inwestorzy venture capital spodziewają się szczególnie silnych możliwości wzrostu w obszarach cyberbezpieczeństwa i technologii podwójnego zastosowania w 2025 roku. Ponad połowa ankietowanych inwestorów spodziewa się bardzo dużych możliwości wzrostu w obszarze cyberbezpieczeństwa.

Komisja Europejska przedstawiła strategię kwantową, która ma uczynić Europę światowym liderem w dziedzinie technologii kwantowej do 2030 roku. Oczekuje się, że do 2040 roku sektor ten stworzy tysiące wysoko wykwalifikowanych miejsc pracy, a jego łączna wartość przekroczy 155 miliardów euro.

Branża fotoniki w szczególności odnotowuje imponujące wskaźniki wzrostu. Ponad 1000 niemieckich firm fotonicznych, zatrudniających 190 000 pracowników, zwiększyło swoje przychody do około 54 miliardów euro w 2023 roku. Wskaźnik eksportu na poziomie 73% świadczy o międzynarodowej konkurencyjności niemieckich firm fotonicznych.

Rząd niemiecki wspiera ten rozwój za pośrednictwem funduszu Deep Tech & Climate Fund, którego łączna wartość wynosi do miliarda euro, a okres obowiązywania wynosi 25 lat. Startupy mogą otrzymać od miliona do 30 milionów euro finansowania.

Niemiecki sektor produktów podwójnego zastosowania stoi przed świetlaną przyszłością. Połączenie doskonałości technologicznej, strategicznych partnerstw i rosnącego wsparcia politycznego stwarza idealne warunki do dalszego rozwoju. Jednocześnie rozwój ten wymaga odpowiedzialnego podejścia do związanych z nim wyzwań etycznych i bezpieczeństwa. Niemcy mają szansę ugruntować swoją pozycję lidera w sektorze produktów podwójnego zastosowania, dbając zarówno o interesy ekonomiczne, jak i strategiczne.

Markus Becker

Chętnie będę Twoim osobistym doradcą.

Szef rozwoju biznesu

Przewodniczący SME Connect Defense Group

LinkedIn

Konrada Wolfensteina

Chętnie będę Twoim osobistym doradcą.

skontaktować się ze mną pod Wolfenstein ∂ xpert.digital

zadzwonić pod +49 89 674 804 (Monachium)

LinkedIn