Koncepcja i strategia na wypadek załamania rynku energii odnawialnej z pompami ciepła: przyczyny, wyzwania i perspektywy – Zdjęcie: Xpert.Digital
Załamanie na rynku energii odnawialnej z pompami ciepła: przyczyny, wyzwania i perspektywy
W 2024 roku niemiecki rynek pomp ciepła doświadczył gwałtownego załamania, co wywołało dalekosiężne pytania i niepewność. Pomimo intensywnych działań politycznych na rzecz promowania bardziej przyjaznych dla klimatu systemów grzewczych, sprzedaż pomp ciepła spadła aż o 54% w porównaniu z rokiem poprzednim. Podczas gdy w pierwszej połowie 2023 roku sprzedano 356 000 sztuk, w tym samym okresie 2024 roku liczba ta spadła do zaledwie 90 000. Ten ogromny spadek uwydatnia rozbieżność między ambitnymi celami niemieckiego rządu a rzeczywistością rynku energii odnawialnej.
Niemieckie Stowarzyszenie Pomp Ciepła (BWP) pierwotnie prognozowało sprzedaż około 500 000 pomp ciepła do 2024 roku, ale szacunki te okazały się zbyt optymistyczne. Przyczyn tego spadku jest wiele – od niepewności prawnej po wyzwania ekonomiczne i techniczne. Pytanie o to, jak ożywić rynek pomp ciepła, ma kluczowe znaczenie nie tylko dla osiągnięcia niemieckich celów klimatycznych, ale także dla przyszłości całego sektora energii odnawialnej.
Cele polityczne i rzeczywistość
Rząd niemiecki wyznaczył ambitne cele w ramach Ustawy o Energii Budowlanej (GEG): udział przyjaznych dla klimatu systemów grzewczych ma znacznie wzrosnąć, a pompy ciepła odegrają w tym kluczową rolę. Są one uważane za szczególnie przyjazną dla środowiska alternatywę dla konwencjonalnych systemów ogrzewania gazowego i olejowego, ponieważ wykorzystują ciepło akumulowane w środowisku, a tym samym działają w dużej mierze bezemisyjnie. Rząd federalny planuje instalować do 950 000 pomp ciepła rocznie do 2030 roku.
Te ambitne cele stoją jednak w jaskrawej sprzeczności z obecną sytuacją rynkową. Drastyczny spadek sprzedaży w 2024 roku wyraźnie pokazuje, że wyznaczanie celów politycznych jest niewystarczające – konieczne są również odpowiednie warunki ramowe, aby konsumenci nabrali zaufania do nowych technologii i byli skłonni w nie inwestować.
Niepewność spowodowana Ustawą o energetyce budowlanej (GEG)
Jedną z głównych przyczyn spadku sprzedaży pomp ciepła jest niepewność związana z nową Ustawą o Energii Budynkowej (GEG), która weszła w życie w 2024 roku. Ustawa ta nakłada surowsze wymagania dotyczące systemów grzewczych w celu ograniczenia emisji CO₂ z budynków i osiągnięcia celów klimatycznych. Chociaż przepisy te są zasadniczo rozsądne i niezbędne do walki ze zmianami klimatu, wywołały one znaczną niepewność wśród wielu właścicieli domów.
Często nieprzejrzysta i ciągle zmieniająca się sytuacja prawna, a także dyskusje na temat możliwej otwartości technologicznej sprawiają, że przyjmujemy postawę wyczekującą.
Wielu potencjalnych nabywców waha się, ponieważ nie wiedzą, czy ich nieruchomość nadaje się do instalacji pompy ciepła, ani czy konieczna będzie kosztowna modernizacja. Zwłaszcza starsze budynki są często niedostatecznie ocieplone lub mają przestarzałe systemy grzewcze, co utrudnia, a nawet uniemożliwia, instalację pompy ciepła. W takich przypadkach konieczne byłyby gruntowne remonty, co zniechęca wielu właścicieli domów.
Co więcej, debata wokół miejskich planów ciepłowniczych budzi niepewność. Plany te mają zostać sfinalizowane najpóźniej do 2028 roku i mogą obejmować alternatywne źródła energii, takie jak ogrzewanie miejskie. W związku z tym wielu konsumentów waha się przed podjęciem decyzji o zakupie pompy ciepła, obawiając się, że ich inwestycja może stać się przestarzała w ciągu zaledwie kilku lat.
Wyzwania techniczne w istniejących budynkach
Kolejnym problemem są wymogi techniczne dotyczące stosowania pomp ciepła w istniejących budynkach. O ile nowe budynki są często projektowane z myślą o optymalnej eksploatacji z pompą ciepła – na przykład dzięki dobrej izolacji i ogrzewaniu podłogowemu – o tyle w przypadku starszych budynków często tak nie jest. Wiele z tych domów ma słabą izolację lub grzejniki, które wymagają wysokich temperatur zasilania. Pompy ciepła działają jednak najefektywniej w niskich temperaturach.
Aby pompa ciepła działała efektywnie w starszym budynku, często konieczne są szeroko zakrojone działania modernizacyjne. Obejmują one poprawę izolacji i wymianę starych grzejników na nowoczesne, niskotemperaturowe systemy grzewcze, takie jak ogrzewanie podłogowe lub specjalne grzejniki przeznaczone do współpracy z pompami ciepła. Działania te generują dodatkowe koszty i zniechęcają wielu właścicieli domów.
Czynniki ekonomiczne i programy finansowania
Kolejnym istotnym czynnikiem wpływającym na załamanie rynku jest sytuacja finansowa wielu gospodarstw domowych. Zakup pompy ciepła wiąże się z wysokimi kosztami inwestycyjnymi – zwłaszcza jeśli konieczne są dodatkowe remonty. Chociaż istnieją rządowe programy dopłat wspierające przejście na przyjazne dla klimatu systemy grzewcze, często nie wystarczają one na pełne pokrycie wysokich kosztów początkowych.
Co więcej, rosnące koszty budowy i materiałów w ostatnich latach zmusiły wielu właścicieli domów do odłożenia planów budowy lub remontu. Chociaż długoterminowe oszczędności w kosztach eksploatacji są możliwe – ponieważ pompa ciepła zużywa mniej energii niż konwencjonalne systemy grzewcze – wielu konsumentów zniechęcają wysokie koszty początkowe.
Perspektywy i rozwiązania
Pomimo obecnych wyzwań, istnieją możliwości ożywienia rynku pomp ciepła i zapewnienia mu długoterminowego sukcesu. Kluczową rolę odgrywają w tym ukierunkowane kampanie informacyjne oraz przejrzyste i wiarygodne ramy polityczne.
1. Poprawa sytuacji informacyjnej
Wielu właścicieli domów nie jest pewnych, czy ich nieruchomość nadaje się do instalacji pompy ciepła lub jakie środki byłyby niezbędne do efektywnego wykorzystania tej technologii. Pomocne mogą być w tym przypadku usługi doradcze: niezależni konsultanci ds. energii mogą wskazać indywidualne rozwiązania i w ten sposób wzmocnić zaufanie do tej technologii.
2. Dostosowanie programów finansowania
Aby uczynić przejście na przyjazne dla klimatu systemy grzewcze bardziej atrakcyjnym, rządowe programy dopłat powinny zostać rozszerzone. W szczególności gospodarstwa domowe o niższych dochodach potrzebują dodatkowego wsparcia finansowego, aby móc pozwolić sobie na taką inwestycję.
3. Postęp technologiczny
Efektywność pomp ciepła można jeszcze bardziej zwiększyć dzięki innowacjom technologicznym – na przykład poprzez nowe systemy, które pracują wydajniej również przy wyższych temperaturach przepływu lub poprzez rozwiązania hybrydowe, łączące różne źródła energii.
4. Długoterminowe bezpieczeństwo planowania
Aby wyeliminować niepewność związaną z miejskimi planami ciepłowniczymi, należy je opracować jak najszybciej. Im szybciej właściciele domów dowiedzą się, czy ich region zostanie podłączony do miejskiej sieci ciepłowniczej, tym szybciej będą mogli podjąć świadome decyzje.
5. Promocja działań renowacyjnych
Ponieważ wielu istniejących budynków nie da się łatwo przebudować na pompy ciepła, należy zdecydowanie promować renowacje energooszczędne. Lepsza izolacja nie tylko zmniejsza całkowite zużycie energii w budynku, ale także umożliwia efektywną pracę pompy ciepła.
Wysokie ceny prądu jako przeszkoda
Kolejnym istotnym czynnikiem są wysokie ceny energii elektrycznej w Niemczech. Chociaż pompy ciepła są uważane za szczególnie energooszczędne i emitują znacznie mniej CO₂ w porównaniu z systemami ogrzewania gazowego lub olejowego, nadal wymagają energii elektrycznej do działania. Wysokie koszty energii elektrycznej sprawiają, że eksploatacja pompy ciepła jest mniej atrakcyjna w porównaniu z konwencjonalnymi systemami ogrzewania.
Przedstawiciele branży apelują zatem o obniżenie cen energii elektrycznej dla użytkowników pomp ciepła lub wprowadzenie specjalnych taryf, aby uczynić ich eksploatację bardziej opłacalną ekonomicznie. Takie rozwiązanie mogłoby zachęcić więcej gospodarstw domowych do przejścia na tę przyjazną dla klimatu technologię.
Lepsza integracja planowania ogrzewania i GEG
Kolejnym źródłem niepewności jest integracja Ustawy o Energii Budynkowej (GEG) z miejskim planowaniem ciepłowniczym. Wielu właścicieli domów wstrzymuje się z decyzją, ponieważ nie wiedzą, czy ich region zostanie w przyszłości podłączony do sieci ciepłowniczej lub czy będą dostępne inne lokalne rozwiązania. Ta niepewność prowadzi do odkładania inwestycji w nowe systemy grzewcze. Wczesne opracowywanie miejskich planów ciepłowniczych: Należy przyspieszyć miejskie planowanie ciepłownicze, aby jak najszybciej zapewnić mieszkańcom jasność co do przyszłego zaopatrzenia w ciepło w ich regionie. Im szybciej właściciele domów dowiedzą się, czy ich region zostanie podłączony do sieci ciepłowniczej, tym szybciej będą mogli podejmować świadome decyzje.
Spójne przepisy: Ważne jest, aby przepisy dotyczące planowania ogrzewania i Ustawy o energetyce budynków (GEG) były skonstruowane bez sprzeczności. Obecnie nadal istnieją rozbieżności między GEG a Ustawą o planowaniu ogrzewania (WPG), które wymagają pilnego wyjaśnienia.5 Jasne i spójne przepisy pomogłyby przywrócić zaufanie konsumentów.
Przedłużenie okresów przejściowych
Chociaż okresy przejściowe przewidziane w GEG (niemieckiej ustawie o energetyce budowlanej) dają właścicielom domów czas na dostosowanie się do nowych przepisów, wielu z nich nadal odczuwa presję. Wydłużenie tych okresów mogłoby pomóc złagodzić tę presję i dać im więcej czasu na podjęcie świadomej decyzji.
Bardziej elastyczne terminy dla istniejących budynków: Zwłaszcza w starszych budynkach, zanim pompa ciepła lub inny przyjazny dla klimatu system grzewczy będzie mógł być efektywnie eksploatowany, często konieczne są gruntowne remonty. W takich przypadkach możliwe są dłuższe okresy przejściowe lub dodatkowe zwolnienia.
Wzmocnienie zaufania poprzez stabilne prawodawstwo
Częste zmiany w niemieckiej ustawie o energetyce budowlanej (GEG) osłabiły zaufanie wielu konsumentów do transformacji energetycznej. Aby je odzyskać, ważne jest, aby przyszłe zmiany legislacyjne były dobrze przygotowane i jasno komunikowane.
Budowanie stabilności: Rząd powinien dopilnować, aby nie wprowadzano żadnych krótkoterminowych zmian w GEG (ustawie o energetyce budynków) lub przynajmniej ogłaszać je z odpowiednim wyprzedzeniem. Pomogłoby to zapewnić pewność planowania dla inwestorów i właścicieli domów.
Lepsze zaangażowanie obywateli: Obywatele powinni być silniej zaangażowani w proces decyzyjny dotyczący kształtowania transformacji energetycznej. Można to osiągnąć poprzez konsultacje społeczne lub wydarzenia informacyjne. Większy udział nie tylko wzmocniłby zaufanie, ale także pomógłby zapewnić lepsze dopasowanie podejmowanych działań do potrzeb społeczeństwa.
Nadaje się do: