Opublikowano: 3 stycznia 2025 / Aktualizacja z: 3 stycznia 2025 - Autor: Konrad Wolfenstein
Globalny niedobór wykwalifikowanych pracowników: wykwalifikowani pracownicy z zagranicy? Dlaczego rynek nie współpracuje, a argumenty są wątpliwe z etycznego punktu widzenia – Zdjęcie: Xpert.Digital
🌍📉 Globalny niedobór wykwalifikowanych pracowników: problem wszystkich krajów uprzemysłowionych!
🧠💡 Dylematy etyczne w niedoborze wykwalifikowanych pracowników: Kto płaci cenę?
Globalny niedobór wykwalifikowanych pracowników nie jest już zjawiskiem dotykającym tylko poszczególne kraje. Tak naprawdę prawie wszystkie kraje uprzemysłowione, od Japonii po Niemcy i USA, stoją przed tym samym wyzwaniem: brakuje wykwalifikowanego personelu, który byłby w stanie sprostać różnorodnym wymaganiom nowoczesnych systemów gospodarczych. Wielu ma nadzieję znaleźć szybkie rozwiązanie poprzez rekrutację wykwalifikowanych pracowników z zagranicy. Ale ta strategia szybko osiąga swoje granice. Z jednej strony światowa konkurencja o wysoko wyspecjalizowanych pracowników jest ogromna, z drugiej strony na wykwalifikowanych pracowników często jest zapotrzebowanie również w swoich krajach, dzięki czemu za granicą nie ma znaczącej nadwyżki potencjalnych kandydatów. Pojawiają się także kwestie etyczne, ponieważ systematyczne kłusownictwo na wysoko wykwalifikowanych pracowników z krajów wschodzących może znacząco wpłynąć na lokalny rozwój gospodarczy i społeczny w tych regionach.
🛑 Wąskie gardło na rynku pracy
„Zasób po prostu nie istnieje w takim stopniu, jak sugeruje rosnący popyt” – twierdzi wielu ekspertów rynku pracy, odnosząc się do próby polegania na rekrutacji wykwalifikowanych pracowników z zagranicy. Tworzy to rodzaj globalnego wąskiego gardła, w którym narody gospodarcze próbują się prześcignąć. Rezultatem są często zawiedzione oczekiwania w firmach, gdyż stanowiska pozostają nieobsadzone pomimo wzmożonych wysiłków w zakresie procedur wizowych, uznawania kwalifikacji i integracji kulturowej. „To mydlenie oczu i kropla w morzu” – krytykują niektórzy obserwatorzy rynku, jeśli chodzi o poleganie na imigracji. Sytuacja ta wyraźnie pokazuje, że pilnie potrzebne są rozwiązania alternatywne.
🤖 Podejście holistyczne
Aby zaradzić światowemu niedoborowi wykwalifikowanych pracowników, konieczne jest podejście całościowe. Centralną rolę odgrywa tu automatyzacja poprzez sztuczną inteligencję i robotykę. Ta ścieżka nie tylko obiecuje ulgę firmom, które desperacko poszukują pracowników, ale także stwarza możliwości dla nowych profili zawodowych: osoby, które wcześniej były mniej wykwalifikowane, mogą się rozwijać i specjalizować w praktyce poprzez odpowiednie szkolenia i dalszą edukację. Zwłaszcza gdy firmy skupiają się na stopniowym szkoleniu swoich pracowników w obszarach automatyzacji i sztucznej inteligencji, powstaje ciągły system praktyki i teorii, który w dłuższej perspektywie zapewnia większą stabilność na rynku pracy.
Nadaje się do:
📚Przekazywanie wiedzy
„Najważniejsza jest znajomość miar” – podkreśla wielu ekspertów ds. edukacji, „chociaż nie w każdym kontekście bardziej dogłębna wiedza podstawowa jest w pełni konieczna”. Nie oznacza to, że należy rezygnować z dogłębnego szkolenia specjalistycznego. Raczej związany z biznesem i zorientowany na zastosowania transfer wiedzy może stanowić realistyczną i elastyczną odpowiedź na niedobór wykwalifikowanych pracowników. W tym miejscu pojawia się koncepcja „nauki przez działanie” w niepełnym wymiarze godzin, podczas której uczysz się w bezpośrednim związku z miejscem pracy i natychmiast sprawdzasz nową wiedzę w praktyce. Długość takich programów można dostosować indywidualnie w zależności od wcześniejszej wiedzy i złożoności zadań. Każdy, kto ma już pewne podstawy, może szybciej przejść do wymagających modułów. Osoby z niewielką wiedzą mogą nauczyć się wszystkiego, co niezbędne, w trakcie dłuższej pracy, bez konieczności rezygnacji z pracy.
👩🎓 Studia dualne jako przykład
Model programów studiów dualnych można wykorzystać jako przykład tego, jak może działać uczenie się w miejscu pracy: w tym przypadku teoria uniwersytecka i praktyka operacyjna są ze sobą ściśle powiązane. W przeciwieństwie do kursów stacjonarnych, jednocześnie zdobywasz doświadczenie zawodowe i możesz od razu zastosować zdobytą wiedzę. Podobną zasadę można dostosować do niemal każdej branży i poziomu kwalifikacji, jeśli tylko firmy i instytucje edukacyjne będą ściśle współpracować. Cechą szczególną uczenia się w niepełnym wymiarze godzin jest to, że wykorzystuje ono istniejące możliwości w sposób ukierunkowany i nie odrywa ludzi od istniejącego środowiska życia. Na przykład, jeśli masz rodzinę lub przez kilka lat nie możesz studiować w trybie stacjonarnym ze względów finansowych, daje to realną perspektywę dalszego rozwoju zawodowego.
🌱 Możliwości dzięki „nauce poprzez działanie”
„Nauka poprzez działanie” to znacznie więcej niż tylko slogan. Otwiera możliwości, które mogą okazać się niezbędne w czasach niedoboru wykwalifikowanej siły roboczej. Firmy czerpią korzyści z faktu, że pracownicy mogą zostać oddelegowani bezpośrednio, a oni z kolei mają bezpieczeństwo finansowe i nie muszą polegać wyłącznie na treściach teoretycznych kursów. W idealnym przypadku model ten byłby wspierany przez fundusze rządowe, na przykład poprzez wsparcie finansowe osób, które ukończą tę formę dalszego szkolenia. Jednym ze sposobów mogłoby być powiązanie świadczeń socjalnych, takich jak pieniądze obywatelskie, które zapewniają w Niemczech podstawowe bezpieczeństwo, z odpowiednimi elementami kwalifikacji. Oznacza to: zamiast po prostu otrzymywać świadczenia, możesz także uczestniczyć w oficjalnie uznanym programie szkoleniowym, który zapewnia wsparcie w kosztach szkolenia i zapewnieniu rozsądnego poziomu życia. Może to stworzyć trwałą zachętę do podnoszenia poziomu kwalifikacji i zwiększania szans na zatrudnienie.
🔧 Rozwój nowych technologii
Jest to ściśle powiązane z rozwojem nowych, cyfrowych i zautomatyzowanych form produkcji. Maszyny i systemy AI podejmują się coraz bardziej złożonych zadań, czy to w przemyśle, sektorze usług czy logistyce. Towarzyszy temu rosnące zapotrzebowanie na specjalistów, którzy potrafią wdrażać, utrzymywać i dalej rozwijać te technologie. Sama rekrutacja za granicą raczej nie zaspokoi tej potrzeby, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że popyt jest bardzo podobny na arenie międzynarodowej. Japonia, wysoko rozwinięty kraj przemysłowy, również desperacko poszukuje specjalistów AI i inżynierów robotyki. To samo dotyczy USA, Kanady czy Australii. Dlaczego wysoko wykwalifikowana osoba z tych krajów miałaby emigrować do Niemiec lub gdziekolwiek indziej, skoro w ich kraju jest co najmniej takie samo zapotrzebowanie?
💼Potrzebne nowe sposoby myślenia
Ta międzynarodowa rywalizacja o umysły wymaga nowego podejścia. Zamiast po prostu przeprowadzać selektywną rekrutację, kraje i firmy powinny inwestować we własną edukację i szkolenia. Ważne jest, aby proces ten nie odbywał się wyłącznie na uniwersytetach. Młodzi ludzie powinni już w szkole być zaznajamiani z możliwościami nowoczesnych technologii, aby później z łatwością mogli wejść do karier wymagających automatyzacji i sztucznej inteligencji. Firmy mogłyby jeszcze intensywniej współpracować ze szkołami i szkołami zawodowymi, aby już na wczesnym etapie określić ścieżki kształcenia, w których nauczane są praktyczne umiejętności z zakresu nowoczesnych technologii. Osoby chcące zmienić karierę mogłyby również skorzystać z szerokiej gamy modułów dalszego szkolenia, które są ściśle powiązane z wymogami rynku pracy.
🌍 Niedobór wykwalifikowanych pracowników: wyzwania i rozwiązania
✨ Podmioty państwowe odgrywają kluczową rolę, tworząc i wspierając warunki ramowe dla takich modeli szkoleniowych
„Wsparcie finansowe powinno być udzielane nie tylko tym, których stać na drogie studia” – powtarzają żądania ze strony edukacji i polityki społecznej. Powinny raczej istnieć programy zapewniające środki do życia w fazie intensywnego dalszego szkolenia, bez popadania w niepewne okoliczności. Przedsiębiorstwa z kolei mogłyby zyskać, gdyby państwo promowało ich inwestycje w doskonalenie zawodowe pracowników, na przykład poprzez zachęty podatkowe lub dotacje. Idea jest jasna: jeśli firmy pokrywają część kosztów dokształcania, to w dłuższej perspektywie warto to zrobić, bo mają wtedy wykwalifikowanych pracowników, którzy pokrywają dokładnie takie potrzeby, jakie istnieją w firmie. Z kolei wykwalifikowani pracownicy zyskują perspektywę zadomowienia się w przyszłościowej dziedzinie zawodowej bez konieczności wyjeżdżania za granicę lub przechodzenia do branży, która nie odpowiada ich obszarowi zainteresowań.
🚀 Źródła niedoboru wykwalifikowanych pracowników
Globalnego niedoboru wykwalifikowanych pracowników nie można rozwiązać za pomocą tylko jednego środka. Jest to wynik kilku czynników: zmian demograficznych, szybkiego postępu technologicznego, nieodpowiednich koncepcji edukacyjnych i globalnej rywalizacji o najbystrzejsze umysły. Prawdziwym wyzwaniem jest połączenie wszystkich tych aspektów i znalezienie trwałych rozwiązań. „Potrzebujemy zmiany paradygmatu” – domagają się niektórzy badacze rynku – „odchodzenia od złudzeń, że za granicą jest nieograniczona liczba wykwalifikowanych pracowników i w kierunku systematycznych kwalifikacji w naszym kraju”.
💡 Znaczenie uczenia się przez całe życie
W świecie, w którym automatyzacja i cyfryzacja stają się z dnia na dzień coraz ważniejsze, umożliwienie ludziom uczenia się przez całe życie może być w rzeczywistości najlepszą inwestycją. Nie wystarczy po prostu unowocześnić istniejący system szkolnictwa. Dalsze kształcenie, przekwalifikowanie i studia w niepełnym wymiarze godzin również muszą być zaprojektowane w sposób elastyczny i atrakcyjny. „Uczenie się przez działanie” zapewnia przydatne ramy metodologiczne, ponieważ integruje praktyczne doświadczenie nowych technologii bezpośrednio z codzienną pracą. Zamiast więc liczyć na duży sukces z zagranicy, można zastosować środki lokalne, finansowanie rządowe i konsensus społeczny w celu ustalenia kursu, który zapewni w dłuższej perspektywie wystarczającą liczbę wykwalifikowanego personelu dla wszystkich sektorów.
⚖️Etyka i odpowiedzialność w sytuacji niedoboru wykwalifikowanych pracowników
Szczególnie w odniesieniu do etyki ważne jest, aby nie zwiększać skutków drenażu mózgów. Jeżeli pracownicy są pilnie potrzebni w swoich krajach, ponieważ tamtejsze struktury gospodarcze dopiero się rozwijają lub muszą już spełniać wysokie standardy, zwabienie ich za granicę obietnicami byłoby moralnie problematyczne. Może to prowadzić do pogłębienia się nierówności społecznych i utrwalenia globalnej nierównowagi. Uczciwa wymiana wiedzy specjalistycznej i personelu powinna zawsze odbywać się na równych zasadach. W niektórych przypadkach korzystne jest dla obu stron, jeśli specjalista wyjedzie na kilka lat za granicę, zdobędzie doświadczenie, a następnie wróci, aby wykorzystać zdobyte know-how w swoim kraju. Jeśli jednak celem jest trwałe kłusownictwo ekspertów, może to pomóc w kraju docelowym, prowadząc jednocześnie do poważnych luk w kraju pochodzenia.
🔧 Technologia i przyszłe wymagania
Wszystkie te rozważania ilustrują, dlaczego należy położyć duży nacisk na automatyzację, sztuczną inteligencję i szkolenia na miejscu. Technologia rozwija się szybko i może zastąpić powtarzalne i niebezpieczne zadania. Daje to wykwalifikowanym pracownikom swobodę poświęcenia się bardziej kreatywnym i złożonym zadaniom. Aby jednak móc wykorzystać tę wartość dodaną, potrzebni są pracownicy znający pracę z maszynami, oprogramowaniem i algorytmami. Zapotrzebowanie to nie zmniejszy się w perspektywie średnioterminowej. Wręcz przeciwnie: im więcej firm automatyzuje, tym większe jest zapotrzebowanie na wykwalifikowany personel do planowania, wdrażania i monitorowania rozwiązań automatyzacyjnych. Jeśli poważnie chcemy zaradzić niedoborom wykwalifikowanych pracowników, ofensywa w zakresie dalszego szkolenia i kwalifikacji jest nieunikniona.
📈Długoterminowe perspektywy dla kapitału ludzkiego
🏆 W dłuższej perspektywie kraje, które dziś inwestują w ciągły rozwój swojego kapitału ludzkiego, będą miały strategiczną przewagę konkurencyjną. „Nauka w niepełnym wymiarze godzin przez działanie” może pomóc pracownikom w zdobywaniu nowych umiejętności w dowolnym momencie, bez konieczności całkowitej rezygnacji z dochodów. Aby to się udało, potrzebne są odpowiednie modele finansowania i wsparcia, których nie powinny ponosić same przedsiębiorstwa. Władze państwowe, systemy zabezpieczenia społecznego, a być może także fundusze oświatowe mogłyby wziąć tu wspólną odpowiedzialność w celu zapewnienia szerokiej bazy wykwalifikowanych pracowników. Stwarza to sytuację korzystną dla obu stron, w której zarówno firma, jak i pracownicy odnoszą korzyści w dłuższej perspektywie. Jednocześnie unika się dylematu kłusownictwa na masową skalę wykwalifikowanych ludzi z innych krajów, które ich pilnie potrzebują.
📝 Wymagane jest myślenie strategiczne
🌟 Globalnego niedoboru wykwalifikowanych pracowników nie da się rozwiązać prostymi rozwiązaniami, takimi jak jednostronne skupienie się na rekrutacji zagranicznych wykwalifikowanych pracowników. Zamiast tego wymaga strategicznego pakietu działań obejmującego innowacje technologiczne, sztuczną inteligencję i robotykę, a także przemyślanego systemu szkoleń zawodowych i dalszego kształcenia na wszystkich poziomach umiejętności. Często mówi się: „Jeśli zaczniesz działać za późno, zostaniesz w tyle”. Właśnie dlatego tak istotne jest wdrażanie już teraz koncepcji przyszłościowych, które umożliwią ludziom aktywne kształtowanie zmian technologicznych, zamiast biernie na nie reagować. Przedsiębiorstwa i politycy mają obowiązek promować takie podejścia, a tym samym łagodzić w dłuższej perspektywie niedobory wykwalifikowanych pracowników. Tylko w ten sposób można zapewnić, że lokalizacja firmy pozostanie konkurencyjna w skali międzynarodowej, przy jednoczesnym zachowaniu sprawiedliwości społecznej i zasad etycznych w kontekście globalnym.
Nadaje się do: