Niemcy nie są obecnie konkurencyjne – powiedziała Katherina Reiche, federalna minister gospodarki, podczas Dnia Handlu Zagranicznego w Berlinie

Gospodarka w okresie transformacji: globalne wyzwania Niemiec i poszukiwanie konkurencyjności

Podczas Dnia Handlu Zagranicznego, federalna minister gospodarki i energetyki Katherina Reiche podkreśliła, że ​​Niemcy są obecnie niekonkurencyjne i borykają się z problemami strukturalnymi. Zwróciła uwagę, że nadmierne regulacje, wysokie ceny energii i obciążenia państwa opiekuńczego, w szczególności, zwiększają koszty pracy i osłabiają przedsiębiorstwa.

Dzień Handlu Zagranicznego 2025 odbył się 28 października 2025 r. w Domu Niemieckiego Biznesu w Berlinie.

Reiche zauważyła, że ​​Niemcy znajdują się w globalnym napięciu między wolnymi rynkami a geopolitycznymi interesami potęg, zwłaszcza w porównaniu z USA i Chinami. Jej zdaniem, zdolność Niemiec do aktywnego radzenia sobie z tym napięciem zadecyduje o tym, czy kraj ten pozostanie prawdziwą potęgą gospodarczą. Wezwała firmy do dywersyfikacji łańcuchów dostaw i wyraziła niezrozumienie, dlaczego wiele firm jeszcze tego nie zrobiło.

Nadaje się do:

• Niemcy między USA a Chinami: Nowe strategie i system handlowy na rzecz zmienionego porządku globalnego

Pozycja startowa tradycyjnej lokalizacji w zawodach międzynarodowych

Na początku lat dwudziestych XXI wieku sytuacja gospodarcza Niemiec charakteryzuje się głębokimi wstrząsami, ryzykiem systemowym i rosnącą świadomością własnej słabości w porównaniu z innymi krajami. To, co przez dekady uważano za wzór stabilności, technologicznego przywództwa i zapewnienia dobrobytu, jest obecnie silniej niż kiedykolwiek poddawane krytyce fundamentalnej i wyzwaniom zewnętrznym. Wypowiedzi federalnej minister gospodarki i energetyki Katheriny Reiche podczas Dnia Handlu Zagranicznego nie tylko odzwierciedlają ocenę sytuacji przez aktora politycznego, ale także podsumowują kluczowe deficyty strukturalne i ograniczenia geopolityczne, z którymi zmaga się największa gospodarka Europy.

Oprócz refleksji nad własnym statusem, statystyki i międzynarodowe wskaźniki jednoznacznie wskazują, że Niemcy jako lokalizacja dla biznesu są zagrożone pozostaniem w tyle w kilku kluczowych wskaźnikach w porównaniu z innymi krajami. W szczególności wysoka gęstość regulacji, ponadprzeciętne ceny energii i rozbudowane państwo opiekuńcze stworzyły sytuację, w której konkurencyjność nie jest jedynie teoretyczną narracją ekonomiczną, ale staje się coraz bardziej kwestią przetrwania dla dużej części przemysłu oraz małych i średnich przedsiębiorstw.

Tradycyjne pewniki – takie jak stale stabilne wyniki eksportu, wiodąca pozycja w dziedzinie innowacji w inżynierii mechanicznej czy rola Europy jako motoru napędowego zatrudnienia – są coraz częściej podważane przez przełomowe technologie, wzrost liczby nowych konkurentów i globalną gospodarkę naznaczoną licznymi kryzysami. W tym nowym otoczeniu nie tylko kompetencje ekonomiczne, ale także zdolność adaptacji instytucji politycznych i społecznych zadecydują o tym, czy Niemcy pozostaną wiodącą potęgą gospodarczą, czy też grozi im marginalizacja w międzynarodowym podziale pracy.

Od kraju eksportowego do ślepej uliczki innowacji? Przyjrzyjmy się bliżej słabościom modelu niemieckiego

Historycznie, sukces gospodarczy Niemiec opierał się na triadzie: innowacyjności, przywództwie technologicznym i integracji międzynarodowej. Przez dekady niemieckie firmy były uważane za światowych liderów eksportu, a ich produkty, takie jak samochody, maszyny i chemikalia, cieszyły się popytem na wszystkich kontynentach. Osiągnięcie to jest ściśle powiązane z czynnikami lokalizacji, takimi jak wydajna infrastruktura, ścisła integracja nauki i przemysłu oraz wysoko wykwalifikowana siła robocza.

Jednak ta formuła sukcesu jest coraz bardziej pod presją. Niemcy tracą pozycję w kluczowych sektorach technologicznych: dostawcy z USA i, coraz częściej, z Chin, dominują w obszarach cyfryzacji, sztucznej inteligencji i rozwiązań chmurowych. Dawna przewaga technologiczna niemieckich maszyn i pojazdów ulega erozji, ponieważ konkurenci z Azji – zwłaszcza z Chin i Korei Południowej – doganiają, a nawet wyprzedzają, dokonując ogromnych inwestycji i wykorzystując efekt skali.

Wskaźniki innowacyjności przedstawiają mieszany obraz: niemieckie firmy nadal inwestują duże sumy w badania i rozwój, ale tempo wdrażania projektów spada, zwłaszcza w kontekście cyfryzacji. Wiele startupów po krótkim czasie przenosi się za granicę, a duże firmy narzekają na coraz bardziej antyinnowacyjne przepisy, które utrudniają szybkie wejście na rynek i zwiększają obciążenia biurokratyczne.

To stawia Niemcy w ślepej uliczce innowacji: z jednej strony ogromne środki są inwestowane w tradycyjne badania, a z drugiej brakuje zaangażowania w podejmowanie ryzyka, kapitału wysokiego ryzyka i elastycznych ram regulacyjnych, które pozwoliłyby na wdrażanie nowych modeli biznesowych na szeroką skalę. Ta dynamika grozi coraz większym podważeniem modelu przywództwa technologicznego, który kultywowano od dziesięcioleci.

Pułapka kosztów na rynku pracy: jak państwo opiekuńcze i regulacje osłabiają konkurencyjność

Kluczowym wyzwaniem dla niemieckich firm są wysokie koszty pracy. Choć państwo opiekuńcze, które od lat się rozwija, zapewnia wysoki poziom zabezpieczenia społecznego, to jednak towarzyszą mu rosnące pozapłacowe koszty pracy, skomplikowany system składkowy i mnóstwo zadań administracyjnych. Obciążenie firm wynika nie tylko z kosztów pracy, ale także z łącznych skutków dodatkowych składek na ubezpieczenia emerytalne, zdrowotne, od bezrobocia i opieki długoterminowej.

Do tego dochodzą układy zbiorowe pracy, silne prawa współdecydowania dla pracowników oraz – zgodnie ze standardami międzynarodowymi – kompleksowa ochrona przed zwolnieniem. Choć czynniki te historycznie uznawano za fundament modelu społecznej gospodarki rynkowej, w kontekście globalizacji stają się one coraz bardziej przeszkodą konkurencyjną.

Analizy międzynarodowe pokazują, że na przykład decyzje dotyczące lokalizacji są podejmowane na korzyść sąsiednich krajów Europy Środkowo-Wschodniej lub południowych Stanów Zjednoczonych, ponieważ koszty pracy są tam niższe, rynki pracy bardziej elastyczne, a regulacje łatwiejsze do opanowania. Zwłaszcza inwestując w przyszłościowe branże – takie jak technologia półprzewodników, elektromobilność czy technologia akumulatorów – niemieckie firmy muszą teraz konkurować z ogromnymi dotacjami i korzystniejszymi warunkami w innych częściach świata.

Zmiany demograficzne dodatkowo pogłębiają problem: starzenie się społeczeństwa prowadzi do kurczenia się siły roboczej. Wąskie gardła na rynku pracy – szczególnie w sektorach technicznym, wykwalifikowanym i usługowym – powodują wzrost płac i dalsze ograniczanie elastyczności firm. Niedobór wykwalifikowanych pracowników staje się zatem nie tylko obciążeniem dla gospodarki, ale także coraz bardziej podważa długoterminową zdolność regionu do innowacji i konkurencyjności.

Szok cenowy energii i niekorzystne położenie geograficzne: Niemcy uwikłane w debatę na temat deindustrializacji

Centralnym tematem obecnej debaty na temat lokalizacji Niemiec są ceny energii. W porównaniu z innymi krajami uprzemysłowionymi, Niemcy mają szczególnie wysokie koszty energii elektrycznej i gazu. Tendencja ta utrwaliła się jako problem strukturalny po zaprzestaniu dostaw gazu z Rosji i wycofywaniu się z energetyki jądrowej. Podczas gdy przemysł w USA ma dostęp do tanich źródeł energii pozyskiwanych metodą szczelinowania, a Chiny intensywnie inwestują we własną produkcję energii, niemieckie firmy są uzależnione od coraz bardziej zmiennego i kosztownego rynku.

Wysokie ceny energii mają bezpośredni wpływ na konkurencyjność energochłonnych sektorów przemysłu. Przemysł materiałów podstawowych – chemiczny, stalowy, aluminiowy i liczne zakłady przetwórcze – znajduje się pod ogromną presją kosztową. Konsekwencje sięgają od utraconych inwestycji i przenoszenia produkcji po zamykanie zakładów i utratę miejsc pracy. Intensywna debata na temat tego, czy Niemcy stoją w obliczu „deindustrializacji”, nie ma charakteru czysto retorycznego, lecz opiera się na konkretnych decyzjach korporacyjnych o trwałym przeniesieniu zakładów za granicę.

Co więcej, złożoność transformacji energetycznej, w połączeniu z mnogością nowych przepisów dotyczących integracji odnawialnych źródeł energii i cen emisji dwutlenku węgla, ogranicza bezpieczeństwo planowania i inwestycji w gospodarce. Firmy narzekają na brak możliwości pozyskiwania finansowania w przyszłości, długotrwałe procesy zatwierdzania oraz złożoność zróżnicowanych obowiązków na szczeblu federalnym, stanowym i lokalnym. Niepewność co do przyszłych cen energii i podatków stanowi kluczowe ryzyko, które znacząco wpływa na decyzje inwestycyjne.

Gęstość regulacji i biurokracja: przeszkody dla innowacji i wzrostu

Powtarzającym się motywem we wszystkich ankietach firm i analizach lokalizacji jest obciążenie nadmiernymi regulacjami i biurokracją. Według międzynarodowych rankingów Niemcy są uważane za lokalizację o wysokim stopniu regulacji. Niezależnie od tego, czy zakładasz firmę, uzyskujesz pozwolenie na budowę, ubiegasz się o dostawy energii, czy ubiegasz się o dofinansowanie rządowe – wszystkie procesy podlegają wymogom dotyczącym dokumentacji, zezwoleń i częstych zmian w przepisach.

Średni czas potrzebny na założenie firmy, ogromna liczba formularzy oraz złożoność przepisów podatkowych i ubezpieczeń społecznych zniechęcają inwestorów i osoby chętne do innowacji. Cyfrowe procesy administracyjne często tkwią w fazie planowania, a tam, gdzie istnieją, są przyjazne dla użytkownika i nieefektywne.

Ta gęstość regulacji ma istotne konsekwencje: firmy inwestują znacznie więcej zasobów w administrację niż średnia międzynarodowa. Konsekwencją tego są często wąskie gardła innowacji, wydłużony czas wprowadzania produktów na rynek i malejąca atrakcyjność lokalizacji – zwłaszcza dla międzynarodowych inwestorów i startupów.

Często cytowana transformacja w kierunku „administracji cyfrowej” postępuje powoli i grozi, że stanie się przeszkodą konkurencyjną w porównaniu z innymi krajami. Niezawodność, przewidywalność i efektywność systemów rządowych są niezbędne dla globalnej gospodarki; jednak Niemcy obecnie nie spełniają tych wymagań w wystarczającym stopniu.

Nasze doświadczenie w zakresie rozwoju biznesu, sprzedaży i marketingu w UE i Niemczech – Zdjęcie: Xpert.Digital

Skupienie się na branży: B2B, digitalizacja (od AI do XR), inżynieria mechaniczna, logistyka, odnawialne źródła energii i przemysł

Więcej na ten temat tutaj:

• Centrum biznesowe Xpert

Centrum tematyczne z przemyśleniami i wiedzą specjalistyczną:

• Platforma wiedzy na temat globalnej i regionalnej gospodarki, innowacji i trendów branżowych
• Zbieranie analiz, impulsów i informacji ogólnych z obszarów, na których się skupiamy
• Miejsce, w którym można zdobyć wiedzę i informacje na temat bieżących wydarzeń w biznesie i technologii
• Centrum tematyczne dla firm, które chcą dowiedzieć się więcej o rynkach, cyfryzacji i innowacjach branżowych

Globalizacja w okresie przejściowym: między nowymi rynkami a ryzykiem geopolitycznym

Niemiecki model gospodarczy zawsze opierał się na otwartych rynkach, globalnych łańcuchach dostaw i podziale pracy. Historyczny dobrobyt kraju jest nierozerwalnie związany z sukcesem jego przemysłu eksportowego: około 50% wartości dodanej generowane jest poprzez handel zagraniczny lub usługi upstream i downstream świadczone przez sektory eksportowe.

Jednak ta otwartość coraz bardziej osiąga swoje granice. Klimat geopolityczny – a zwłaszcza napięcia między Chinami, Stanami Zjednoczonymi i Europą – rosnące dążenia do samowystarczalności, strategiczna polityka przemysłowa i rosnący protekcjonizm prowadzą do reorganizacji globalnych łańcuchów wartości. Globalne koszty transportu, niepewność polityczna i zakłócenia, takie jak pandemia COVID-19 i wojna na Ukrainie, pokazują ryzyko związane z długimi łańcuchami dostaw i podatność systemów opartych na międzynarodowym podziale pracy.

Rząd niemiecki dostrzegł potrzebę dywersyfikacji i odporności łańcucha dostaw. Firmy są zdecydowanie zachęcane do poszerzania źródeł zaopatrzenia i zaprzestania koncentracji kluczowych surowców i komponentów na jednym rynku. W praktyce jednak proces ten jest długotrwały i kosztowny. Wiele firm systematycznie ograniczało swoją integrację pionową w ostatnich dekadach i opierało się na globalnych strukturach just-in-time. Demontaż tych systemów i budowa zbędnych struktur wymaga znacznych inwestycji, nowej wiedzy specjalistycznej i fundamentalnej zmiany strategii korporacyjnych.

Jednocześnie restrukturyzacja globalnych relacji gospodarczych niesie ze sobą również nowe możliwości: nowe rynki zbytu w Azji Południowo-Wschodniej, Afryce i Ameryce Łacińskiej, rosnące inwestycje infrastrukturalne oraz poszukiwanie alternatywnych partnerów handlowych otwierają nowe perspektywy dla niemieckich firm. Jednak dostęp do tych rynków charakteryzuje się ostrą konkurencją, różnicami kulturowymi i często niestabilnymi warunkami politycznymi.

Nadaje się do:

• Nearshoring: Kiedy globalne kryzysy napotykają na kruche łańcuchy dostaw, konieczność zmienia się w innowację

Rola interesów potęg geopolitycznych: Gospodarka w polu napięć wielkich mocarstw

Dzisiejszą gospodarkę globalną w znacznym stopniu kształtuje konkurencja między Stanami Zjednoczonymi, Chinami i Unią Europejską. Niemcy – jako europejska potęga gospodarcza – nieuchronnie znajdują się w centrum tych globalnych konfliktów. W przeciwieństwie do Stanów Zjednoczonych, Niemcy nie mają ani porównywalnej obecności wojskowej, ani globalnego rynku kapitałowego. W przeciwieństwie do Chin, brakuje im niezależnej i asertywnej polityki surowcowej i przemysłowej.

Amerykańskie i chińskie firmy otrzymują ogromne wsparcie rządowe, korzystają ze strategicznych programów innowacji i często mają dostęp do znacznie większych rynków krajowych. Niemcy z kolei muszą pozycjonować się w coraz gęstszej sieci unijnych przepisów, porozumień międzynarodowych i ugrupowań geopolitycznych.

Warunki handlu zagranicznego dla niemieckich firm pogarszają się, zwłaszcza w sektorach wrażliwych politycznie. Transfer technologii, kontrola eksportu i kontrola inwestycji są egzekwowane coraz surowiej. Jednocześnie firmy muszą reagować na rosyjskie sankcje, eksterytorialność Stanów Zjednoczonych i chińską dominację technologiczną.

To jeszcze bardziej zawęża zakres tradycyjnych strategii eksportowych. Firmy stoją przed wyzwaniem znalezienia nowych sposobów na utrzymanie globalnej konkurencyjności w erze bloków politycznych, zdeglobalizowanych łańcuchów dostaw i tendencji techno-nacjonalistycznych.

Wyzwania i szanse transformacji: digitalizacja, dekarbonizacja, demografia

U podstaw obecnych procesów transformacji gospodarczej leżą trzy główne kwestie: cyfryzacja, dekarbonizacja (neutralność klimatyczna) i demografia. Każde z tych wyzwań ma charakter transformacyjny, ale ich równoczesny wpływ może mieć kluczowe znaczenie dla przyszłej rentowności regionu.

Powolne tempo cyfryzacji jest piętą achillesową niemieckich firm i administracji publicznej. Pomimo znacznych inwestycji, cyfrowe procesy, platformy i produkty są często niedojrzałe, rozdrobnione lub hamowane przez innowacje. Przyczyny tego stanu rzeczy sięgają od wahań inwestycyjnych spowodowanych niepewnymi perspektywami zysków, po brak edukacji cyfrowej we wszystkich klasach społecznych.

Konieczność transformacji w kierunku neutralności klimatycznej jest politycznie nieodwracalna, ale ekonomicznie wysoce problematyczna: restrukturyzacja sektora energetycznego, elektryfikacja transportu i dekarbonizacja przemysłu wymagają ogromnych inwestycji, ale początkowo prowadzą do wzrostu kosztów i zmiany modeli biznesowych. Jednocześnie Europejski Zielony Ład i rozwój technologii przyjaznych dla klimatu stwarzają również możliwości stworzenia wiodących rynków międzynarodowych – pod warunkiem, że nie zostaną one ponownie zdominowane przez bardziej zwinne i konkurencyjne kraje.

Trendy demograficzne – zwłaszcza szybkie starzenie się i kurczenie się populacji aktywnej zawodowo – ograniczają potencjał wzrostu gospodarczego. Wzrost produktywności i ukierunkowana imigracja wykwalifikowanych pracowników są niezbędne, ale napotykają one na różnorodne bariery społeczne, polityczne i administracyjne.

Strategie korporacyjne w okresie przejściowym: od globalnych graczy do mistrzów odporności

W odpowiedzi na powyższe wyzwania, strategiczne ukierunkowanie wielu niemieckich firm ulega zmianie. „Odporność” stanie się naczelną zasadą w nadchodzących latach: zabezpieczenie lokalizacji, redundancja i elastyczność będą miały wyższy priorytet niż krótkoterminowa maksymalizacja zysków. Firmy inwestują przede wszystkim w dywersyfikację swoich łańcuchów dostaw, budowę dodatkowych magazynów lub tworzenie równoległych struktur na różnych rynkach sprzedaży i zaopatrzenia.

Poszczególne sektory podążają różnymi ścieżkami: podczas gdy producenci samochodów inwestują znaczne środki w elektromobilność i technologie akumulatorowe, firmy chemiczne poszukują nowych źródeł surowców lub rozwijają alternatywne procesy produkcyjne. Branża inżynierii mechanicznej kładzie większy nacisk na platformy cyfrowe i modele usług. Jednak transformacja jest trudniejsza, zwłaszcza dla średnich przedsiębiorstw, które nie dysponują zasobami, siłą rynkową i skalowalnością dużych korporacji.

Dla wielu firm lobbing polityczny i pomoc w kształtowaniu procesów regulacyjnych w kraju i za granicą stają się coraz ważniejsze. Jednocześnie pojawiają się nowe modele współpracy między firmami, środowiskiem akademickim i rządem, mające na celu wspieranie rozwoju technologii i szkoleń.

Akceptacja społeczna i odwaga polityczna: zrównoważony rozwój jako zadanie wspólnotowe

Pokonanie opisanych powyżej wyzwań jest praktycznie niemożliwe bez akceptacji społecznej i woli politycznej kształtowania przyszłości. Niezbędne procesy transformacyjne niosą ze sobą niepewność, trudności społeczne i krótkoterminowe straty w dobrobycie. Jednocześnie znaczna część społeczeństwa sceptycznie podchodzi do zmian – czy to z obawy o miejsca pracy, strachu przed przytłoczeniem, czy też z fundamentalnego odrzucenia nowych technologii.

Politycy stoją przed zadaniem wyznaczenia ambitnych, a jednocześnie realistycznych wytycznych, ograniczenia biurokracji i uznania konkurencyjności za priorytet dla całego społeczeństwa. Jednocześnie konieczne jest znalezienie równowagi między bezpieczeństwem socjalnym a elastycznością ekonomiczną. Edukacja, badania naukowe, migracje, infrastruktura i polityka energetyczna to ściśle powiązane ze sobą dziedziny, które wymagają kompleksowego zarządzania.

Tylko połączenie odwagi politycznej, przedsiębiorczej innowacyjności i otwartości społecznej może uchronić Niemcy przed upadkiem w nieistotność gospodarczą.

Trzeźwość, odwaga i pragmatyzm kluczem do nowej konkurencyjności

Analiza obecnych czynników lokalizacyjnych, globalnych wstrząsów i wewnętrznych blokad prowadzi do trzeźwiącego wniosku: upadek Niemiec w permanentną przeciętność nie jest prawem natury, ale nie jest też nierealnym scenariuszem. Konkurencja międzynarodowa to nieustanna walka o adaptację, która nie zna automatycznych mechanizmów. Zwyciężą tylko te lokalizacje, których systemy gospodarcze wykazują wystarczającą zdolność adaptacji, ducha innowacyjności i wolę polityczną, by kształtować przyszłość.

Niemcy muszą być gotowe kwestionować utrwalone struktury, mówić niewygodne prawdy i porzucać konwencjonalne pewniki. Wymaga to solidarności politycznej i społecznej, nowego rozumienia konkurencyjności i odporności gospodarczej – wykraczającego poza krótkoterminową politykę klientelizmu i sektorowe interesy indywidualne.

Przyszła rentowność lokalizacji biznesowej nie jest czymś oczywistym. Można ją wypracować lub stracić. Społeczeństwo, firmy i państwo – wszyscy mają obowiązek przeprowadzać odważne reformy, aktywnie kształtować trendy technologiczne i dbać o to, by dobrobyt był odnawialny.

Pokaże to, czy Niemcy będą w stanie nadal odgrywać rolę prawdziwej potęgi gospodarczej w globalnej konkurencji, czy też region ten będzie zagrożony wyprzedzeniem przez nową generację dynamicznych, opartych na technologii gospodarek.

☑️Naszym językiem biznesowym jest angielski lub niemiecki

☑️ NOWOŚĆ: Korespondencja w Twoim języku narodowym!

Konrad Wolfenstein

Chętnie będę służyć Tobie i mojemu zespołowi jako osobisty doradca.

Możesz się ze mną skontaktować wypełniając formularz kontaktowy lub po prostu dzwoniąc pod numer +49 89 89 674 804 (Monachium) . Mój adres e-mail to: wolfenstein ∂ xpert.digital

Nie mogę się doczekać naszego wspólnego projektu.

☑️ Wsparcie MŚP w zakresie strategii, doradztwa, planowania i wdrażania

☑️ Stworzenie lub dostosowanie strategii cyfrowej i cyfryzacji

☑️Rozbudowa i optymalizacja procesów sprzedaży międzynarodowej

☑️ Globalne i cyfrowe platformy handlowe B2B

☑️ Pionierski rozwój biznesu / marketing / PR / targi

Skorzystaj z bogatej, pięciokrotnej wiedzy specjalistycznej Xpert.Digital w ramach kompleksowego pakietu usług | Badania i rozwój, XR, PR i optymalizacja widoczności cyfrowej — Zdjęcie: Xpert.Digital

Xpert.Digital posiada dogłębną wiedzę na temat różnych branż. Dzięki temu możemy opracowywać strategie „szyte na miarę”, które są dokładnie dopasowane do wymagań i wyzwań konkretnego segmentu rynku. Dzięki ciągłej analizie trendów rynkowych i śledzeniu rozwoju branży możemy działać dalekowzrocznie i oferować innowacyjne rozwiązania. Dzięki połączeniu doświadczenia i wiedzy generujemy wartość dodaną i dajemy naszym klientom zdecydowaną przewagę konkurencyjną.

Więcej na ten temat tutaj:

• Wykorzystaj 5-krotną wiedzę Xpert.Digital w jednym pakiecie – już od 500 €/miesiąc