MAEA bije na alarm – Strach przed energią jądrową w Europie: Jak krytyczna jest sytuacja w elektrowni jądrowej w Zaporożu na Ukrainie?

### Zaporoże na krawędzi: Zostało tylko 10 dni oleju napędowego – jakie zagrożenie, gdy zgasną światła? ### Brak prądu, brak chłodzenia: Horroralny scenariusz katastrofy nuklearnej w Zaporożu ### „Awaria stacji”: Dlaczego awaryjne generatory prądu w Zaporożu stają się bombą z opóźnionym zapłonem ###

Drugi Czarnobyl? Pięć największych zagrożeń dla elektrowni jądrowej w Zaporożu

Sytuacja w Elektrowni Jądrowej w Zaporożu, największej elektrowni jądrowej w Europie, dramatycznie się zaostrzyła. Od ponad tygodnia elektrownia jest całkowicie odcięta od zewnętrznych źródeł zasilania – to bezprecedensowa i niezwykle niebezpieczna sytuacja w historii elektrowni. Całkowite bezpieczeństwo sześciu reaktorów wisi teraz na włosku: osiem awaryjnych generatorów diesla to jedyne pozostałe źródło energii, zapewniające niezbędne chłodzenie paliwa.

Jednak to awaryjne rozwiązanie to bomba z opóźnionym zapłonem. Według kierownictwa elektrowni wyznaczonego przez Moskwę, zapasy oleju napędowego na miejscu wystarczą zaledwie na około dziesięć dni. Generatory, które nie są przeznaczone do pracy ciągłej, pracują pod ekstremalnie dużym obciążeniem, a pierwsze bloki już uległy awarii. Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (MAEA) jest głęboko zaniepokojona i określa generatory jako „ostatnią linię obrony” przed potencjalną katastrofą. Jeśli ten ostatni bastion zawiedzie, istnieje ryzyko całkowitej przerwy w dostawie prądu – tzw. „blackoutu stacji” – co może doprowadzić do stopienia rdzenia reaktora jądrowego z niekontrolowanym uwolnieniem substancji radioaktywnych w ciągu kilku godzin. Niniejszy tekst analizuje ostre zagrożenie, wyjaśnia techniczne ryzyka związane z przedłużającą się przerwą w dostawie prądu i rzuca światło na katastrofalne skutki awarii jądrowej dla Ukrainy i całej Europy.

Jaka jest aktualna sytuacja w elektrowni jądrowej w Zaporożu?

Od 23 września 2025 roku Elektrownia Jądrowa w Zaporożu, największy obiekt jądrowy w Europie z sześcioma reaktorami, znajduje się w stanie krytycznym. Po długotrwałych walkach elektrownia jest pozbawiona regularnego zewnętrznego zasilania przez ponad tydzień – to sytuacja bezprecedensowa w historii elektrowni. To najdłuższa przerwa w dostawie prądu w ciągu ponad trzech i pół roku działań wojennych.

Chłodzenie prętów paliwowych jest obecnie realizowane wyłącznie za pomocą ośmiu awaryjnych generatorów diesla. Elektrownia pozostaje pod kontrolą rosyjskich sił okupacyjnych i kierownictwa wyznaczonego przez Moskwę. Siły rosyjskie zajęły obiekt wkrótce po rozpoczęciu wojny agresji wiosną 2022 roku i utrzymują go do dziś.

Jak długo generatory awaryjne będą w stanie zasilać elektrownię?

Według kierownictwa elektrowni wyznaczonego przez Moskwę, zapasy oleju napędowego na miejscu wystarczą na około dziesięć dni. Okres ten jest utrzymywany dzięki regularnym dostawom paliwa. Jednak generatory nie są zaprojektowane do pracy ciągłej i pracują przy dużym obciążeniu. To awaryjne rozwiązanie niesie ze sobą znaczne ryzyko, ponieważ generatory nie są zaprojektowane do długotrwałej pracy.

Pierwsze generatory już uległy awarii i wymagają pilnej naprawy. Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski ostrzegł w swoim nocnym komunikacie wideo, że jeden z generatorów diesla nie działa. Każda dalsza awaria może mieć tragiczne konsekwencje.

Co Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej mówi na temat obecnej sytuacji?

Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (MAEA) jest zaniepokojona rozwojem sytuacji w Zaporożu. Dyrektor generalny MAEA, Rafael Mariano Grossi, oświadczył 30 września 2025 r.: „Elektrownia działa obecnie dzięki rezerwowym generatorom diesla – ostatniej linii obrony – i nie ma bezpośredniego zagrożenia, dopóki będą one działać. Niemniej jednak, z perspektywy bezpieczeństwa jądrowego, jest to sytuacja nie do utrzymania”.

Grossi podkreślił: „Żadna ze stron nie odniosłaby korzyści z awarii jądrowej”. Zdecydowanie zachęcał obie walczące strony do współpracy z MAEA w celu ułatwienia przeprowadzenia niezbędnych napraw. „Niezwykle ważne jest przywrócenie zewnętrznego zasilania”.

Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej określiła awaryjne generatory diesla jako „ostatnią linię obrony”, której należy używać wyłącznie w sytuacjach ekstremalnych. Obecny stan bloków reaktora i wypalonego paliwa jądrowego pozostanie stabilny, dopóki awaryjne generatory diesla będą w stanie zapewnić wystarczającą moc do utrzymania podstawowych funkcji bezpieczeństwa i chłodzenia.

Jakie zagrożenia techniczne występują w przypadku długotrwałej przerwy w dostawie prądu?

Sercem każdej elektrowni jądrowej są pręty paliwowe, które generują duże ilości ciepła w procesie rozszczepienia jądrowego – nie tylko podczas pracy, ale także po wyłączeniu reaktora. Jest to spowodowane ciepłem rozpadu: pierwiastki radioaktywne w prętach paliwowych nadal się rozpadają, uwalniając w tym procesie energię.

Ciepło rozpadu zmniejsza się stopniowo po wyłączeniu reaktora. Po godzinie wynosi ono około 1,6% ciepła wyjściowego podczas normalnej pracy, po jednym dniu od wyłączenia wynosi 0,8%, a po kilku miesiącach utrzymuje się na poziomie około 0,1%. Ciepło to musi być stale odprowadzane.

Aby bezpiecznie rozproszyć to niebezpieczne ciepło, woda w reaktorze musi być stale chłodzona. Bez chłodzenia temperatura gwałtownie rośnie. W temperaturach powyżej około 1200 stopni Celsjusza metalowa powłoka prętów paliwowych topi się, co grozi uwolnieniem substancji radioaktywnych. Ciągłe chłodzenie jest zatem kluczowym elementem bezpieczeństwa. Nawet po wyłączeniu reaktora elementy paliwowe muszą pozostać schłodzone przez wiele dni.

Co się stanie, jeśli nastąpi całkowita awaria zasilania?

W przypadku awarii zewnętrznego źródła zasilania, generatory diesla automatycznie przejmują zasilanie pomp chłodzących. Większość elektrowni jądrowych jest zaprojektowana tak, aby zapewnić zasilanie awaryjne przez maksymalnie dziesięć dni – pod warunkiem dostępności sprzętu i paliwa. Generatory pracują pod dużym obciążeniem i wymagają regularnego zasilania olejem napędowym.

W przypadku awarii całego systemu zasilania awaryjnego – tzw. „przerwy w dostawie prądu” – akumulatory i zasilacze awaryjne (UPS) stanowią ostateczność na kilka godzin. W tym krytycznym czasie podejmowane są próby jak najszybszego wyłączenia reaktora poprzez włożenie prętów sterujących i podłączenie zewnętrznych generatorów mobilnych.

Jeśli chłodzenie będzie kontynuowane, temperatura w rdzeniu reaktora i zbiornikach paliwa zacznie gwałtownie rosnąć. Po kilku godzinach powstaną tzw. strefy „suche”: pręty paliwowe będą częściowo suche, co grozi pęknięciami i uszkodzeniami materiału. Jeśli ten stan się utrzyma, nastąpi stopienie rdzenia – materiał radioaktywny roztopi się i może bez przeszkód przedostać się do otoczenia.

Jakie byłyby konsekwencje katastrofy nuklearnej?

Awaryjne obniżenie ciśnienia mogłoby spowodować uwolnienie dużych ilości aerozoli i gazów radioaktywnych. Konsekwencją byłoby regionalne, a potencjalnie nawet transgraniczne, skażenie radioaktywne. Istnieje ryzyko zgonu z powodu choroby popromiennej oraz długoterminowych konsekwencji, takich jak wzrost zachorowań na raka na dotkniętym obszarze.

Uwolnienie materiałów radioaktywnych w pobliżu elektrowni może mieć dramatyczne konsekwencje dla ludzi i środowiska. Krótkotrwałe narażenie na promieniowanie rzędu 0,25 siwerta może wywołać chorobę popromienną. Objawy obejmują bóle głowy, nudności i wymioty. Przy narażeniu na promieniowanie powyżej 4 siwertów choroba może być śmiertelna.

W dłuższej perspektywie osoby mieszkające na obszarach skażonych są znacznie bardziej narażone na zachorowanie na raka. Rak tarczycy, białaczka i guzy lite są szczególnie powszechne. Materiał radioaktywny może przedostać się przez glebę i zanieczyścić wiele kilometrów kwadratowych gleby i roślin. Jeśli nie zostaną podjęte środki monitorujące, może on również przedostać się do łańcucha pokarmowego ludzi i zwierząt.

Ewakuacje i środki nadzwyczajne dotknęłyby wówczas nie tylko ludność w bezpośrednim sąsiedztwie, ale także miasta i kraje oddalone o setki kilometrów. Według Instytutu Chemii Maxa Plancka w Moguncji, w najgorszym scenariuszu połowa radioaktywnego cezu-137 zostałaby przetransportowana na odległość ponad 1000 kilometrów.

Hub dla bezpieczeństwa i obrony - obraz: xpert.digital

Centrum bezpieczeństwa i obrony oferuje uzasadnione porady i aktualne informacje w celu skutecznego wspierania firm i organizacji w wzmocnieniu ich roli w europejskiej polityce bezpieczeństwa i obrony. W bliskim związku z grupą roboczą SME Connect promuje w szczególności małe i średnie firmy (MŚP), które chcą jeszcze bardziej zwiększyć swoją innowacyjną siłę i konkurencyjność w dziedzinie obrony. Jako centralny punkt kontaktu, centrum tworzy decydujący pomost między MŚP a europejską strategią obrony.

Nadaje się do:

• Obrona grupy roboczej SME Connect - Wzmocnienie MŚP w obronie europejskiej

Jak porównywalne byłyby skutki katastrofy w Czarnobylu lub Fukushimie?

Reaktory w Zaporożu to zachodnie reaktory wodno-ciśnieniowe. Ryzyko wybuchu jądrowego jest w tym typie reaktora niższe niż w innych typach. Reaktory posiadają osłonę ochronną – powłokę ochronną wokół rdzenia reaktora, której nie było w Czarnobylu.

Katastrofa w Czarnobylu z 26 kwietnia 1986 roku była spowodowana konstrukcją reaktora. Został on skonstruowany w taki sposób, że w pewnych okolicznościach reakcja łańcuchowa mogła ulec niekontrolowanej eskalacji. W ciągu kilku sekund reaktor osiągnął moc kilkaset razy wyższą niż projektowana. Ponadto, ze względu na swoją konstrukcję, reaktor zawierał duże ilości grafitu, który ulegał zapłonowi i palił się przez kilka dni.

Pożar grafitu przeniósł znaczne ilości uwolnionej radioaktywności na duże wysokości, powodując rozległe rozproszenie substancji radioaktywnych. W Fukushimie jednak były to reaktory wodne ciśnieniowe, podobne do tych w Zaporożu. Również tam awaria systemów chłodzenia była główną przyczyną stopienia rdzeni w trzech reaktorach.

Jakie środki zapobiegawcze są powszechne na świecie?

Normy bezpieczeństwa MAEA reprezentują międzynarodowy konsensus dotyczący tego, co stanowi wysoki poziom bezpieczeństwa w celu ochrony ludzi i środowiska przed szkodliwym wpływem promieniowania jonizującego. Normy te dzielą się na trzy kategorie:

Podstawy Bezpieczeństwa określają podstawowy cel bezpieczeństwa oraz zasady ochrony i bezpieczeństwa. Wymagania Bezpieczeństwa ustanawiają zintegrowany i spójny zestaw wymagań, które muszą być spełnione, aby zapewnić ochronę ludzi i środowiska. Przewodniki Bezpieczeństwa zawierają zalecenia i wskazówki dotyczące przestrzegania wymagań bezpieczeństwa.

Nowoczesne zachodnie elektrownie jądrowe zazwyczaj uwzględniają awarie rdzenia już na etapie projektowania i konfigurują wtórne systemy bezpieczeństwa, aby zapewnić bezpieczeństwo nawet w przypadku awarii środków bezpieczeństwa mających na celu zapobieżenie awariom. Coraz częściej odchodzi się od bezpieczeństwa „aktywnego” na rzecz bezpieczeństwa „pasywnego”, które działa nawet wtedy, gdy człowiek nie może interweniować.

Jakie jest statystyczne prawdopodobieństwo wystąpienia wypadków jądrowych?

Naukowcy z Instytutu Chemii Maxa Plancka w Moguncji obliczyli, na podstawie okresu eksploatacji wszystkich cywilnych reaktorów jądrowych na świecie oraz liczby przypadków stopienia rdzenia, że ​​takie zdarzenia mogą wystąpić w obecnych elektrowniach jądrowych mniej więcej raz na 10–20 lat. To 200 razy częściej niż wcześniej szacowano.

Naukowcy ustalili również, że Europa Zachodnia – w tym Niemcy – będzie prawdopodobnie narażona na ponad 40 kilobekereli radioaktywnego cezu-137 na metr kwadratowy raz na 50 lat. Według Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) poziom ten jest uważany za skażony radioaktywnie. Wyniki pokazują, że Europa Zachodnia jest narażona na najwyższe na świecie ryzyko skażenia radioaktywnego w wyniku poważnych awarii reaktorów.

Jakie szczególne wyzwania pojawiają się w czasie wojny?

Sytuacja w Zaporożu jest szczególnie niepewna ze względu na trwającą wojnę. Z powodu walk w pobliżu elektrowni, zarówno Rosja, jak i Ukraina ogłosiły, że nie są w stanie naprawić uszkodzonych linii energetycznych. Według źródeł ukraińskich, rosyjski ostrzał odciął elektrownię od sieci energetycznej, podczas gdy Moskwa obwinia o to stronę ukraińską.

Ukraińskie Ministerstwo Energii wezwało międzynarodowych partnerów kraju do wywarcia presji na Rosję, aby ta odzyskała kontrolę nad elektrownią. Greenpeace oskarżył Moskwę o sabotaż rurociągu w celu podłączenia Zaporoża do rosyjskiej sieci elektroenergetycznej i ponownego uruchomienia reaktorów.

Przed wojną dostępnych było dziesięć zewnętrznych linii energetycznych. Obecnie elektrownia korzysta z jednej linii. Co więcej, poziom wody w stawie chłodzącym spadł o ponad 3,2 metra od czasu zniszczenia zapory Kachovka w czerwcu 2023 roku.

Jaką rolę odgrywają na miejscu obserwatorzy międzynarodowi?

Obserwatorzy MAEA są na miejscu i monitorują bezpieczeństwo. Szef MAEA, Grossi, przeprowadził liczne rozmowy z obiema stronami konfliktu, aby załagodzić sytuację w elektrowni jądrowej. Zespół MAEA na miejscu regularnie raportuje stan obiektu i przeprowadza inspekcje w różnych obszarach.

Jednak według MAEA, ekipa na miejscu nie ma wystarczającego dostępu do wszystkich obszarów elektrowni. Obserwatorzy potwierdzili, że wszystkie dwanaście stawów zraszaczowych, które pobierają wodę ze studni wód gruntowych i między innymi dostarczają wodę do chłodzenia reaktorów i wypalonego paliwa, są pełne.

Jakie będą kolejne krytyczne punkty?

Krytyczna faza już nadeszła. Z każdym dniem, w którym nie zostanie przywrócone zewnętrzne zasilanie, rośnie ryzyko poważnego wypadku. Zapasy oleju napędowego wystarczą na około dziesięć dni, ale pierwsze generatory już uległy awarii.

Niezawodne zasilanie jest niezbędne dla bezpiecznej eksploatacji elektrowni, ponieważ zapewnia chłodzenie i systemy bezpieczeństwa, zapobiegające stopieniu rdzenia reaktora, a tym samym katastrofie jądrowej. Jeśli nie uda się znaleźć szybkiego rozwiązania w celu przywrócenia zewnętrznego zasilania lub przynajmniej niezawodnego utrzymania i zasilania generatorów awaryjnych w paliwo, sytuacja może się dramatycznie pogorszyć.

Społeczność międzynarodowa z rosnącym zaniepokojeniem monitoruje sytuację, ponieważ awaria jądrowa mogłaby dotknąć nie tylko region, ale także znaczną część Europy. Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (MAEA) pozostaje w stałym kontakcie z obiema stronami konfliktu, dążąc do umożliwienia szybkiego ponownego podłączenia elektrowni do sieci elektroenergetycznej.

Jakie są długoterminowe skutki kryzysu dla bezpieczeństwa jądrowego?

Sytuacja w Zaporożu pokazuje szczególne ryzyko, jakie stwarzają elektrownie jądrowe na obszarach objętych wojną. Atakując obiekty jądrowe, Rosja naruszyła Protokół Genewski i rezolucje Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, a tym samym prawo międzynarodowe. Stanowi to niebezpieczny precedens dla przyszłych konfliktów.

Trwający kryzys uwypukla ograniczenia międzynarodowej architektury bezpieczeństwa jądrowego. Chociaż normy bezpieczeństwa MAEA zawierają kompleksowe przepisy dotyczące różnych awarii, wyzwania związane z konfliktami zbrojnymi są rozwiązywane jedynie w ograniczonym zakresie.

Wydarzenia w Zaporożu prawdopodobnie doprowadzą do rewizji międzynarodowych norm bezpieczeństwa w celu stworzenia lepszych przepisów dotyczących ochrony obiektów jądrowych w czasie konfliktu. Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (MAEA) pracuje już nad długoterminową strategią dalszego rozwoju norm bezpieczeństwa, w tym nad optymalizacją powiązań między bezpieczeństwem a ochroną.

Kryzys uwypukla również potrzebę zacieśnienia współpracy międzynarodowej w zakresie ochrony infrastruktury krytycznej i pokazuje, jak wrażliwe są nawet wysoce bezpieczne systemy techniczne w czasie konfliktu zbrojnego. Doświadczenia z Zaporoża będą miały trwały wpływ na debatę na temat przyszłości energetyki jądrowej i wymogów bezpieczeństwa jądrowego.

Markus Becker

Chętnie będę Twoim osobistym doradcą.

Szef rozwoju biznesu

Przewodniczący SME Connect Defense Group

LinkedIn

Konrad Wolfenstein

Chętnie będę Twoim osobistym doradcą.

skontaktować się ze mną pod Wolfenstein ∂ xpert.digital

zadzwonić pod +49 89 674 804 (Monachium)

LinkedIn
 

Dwukierunkowy ekspert logistyki - obraz: xpert.digital

Globalna gospodarka ma obecnie fundamentalną zmianę, zepsuta epoka, która wstrząsa kamieniem węgielnymi globalnej logistyki. Era hiper-globalizacji, która charakteryzowała się niezachwianym dążeniem do maksymalnej wydajności i zasady „Just-In-Time”, ustępuje miejsca nowej rzeczywistości. Charakteryzuje się tym głębokimi przerwami strukturalnymi, zmianami geopolitycznymi i postępową fragmentacją polityczną gospodarczą. Planowanie rynków międzynarodowych i łańcuchów dostaw, które kiedyś przyjęto, rozpuszcza się i zastępuje fazą rosnącej niepewności.

Nadaje się do:

• Strategiczna odporność w rozdrobnionym świecie dzięki inteligentnej infrastrukturze i automatyzacji – profil wymagań eksperta w dziedzinie logistyki podwójnego zastosowania